Ðào tạo triết học và thần học ở các hội dòng thế nào?

Trong hành trình tu học, các nam nữ tu sĩ đều phải trải qua nhiều giai đoạn đào tạo mà việc học Triết học, Thần học được xem là nhiệm vụ quan trọng, nhằm cung cấp các kiến thức từ nền tảng đến nâng cao, trang bị hành trang thiêng liêng cho đời tu thêm vững chắc. Tại một số hội dòng hiện nay, việc đào tạo này gặp những trở ngại nhất định, song không vì thế mà trách nhiệm cũng như tổ chức đào tạo bị buông lỏng.

Học viện Liên dòng nữ tại TGP TPHCM là nơi các dòng gởi tu sĩ đào tạo thần học

Từ khi bước chân vào nhà dòng cho đến lúc khấn trọn, bất kỳ tu sĩ nào cũng trải qua thời gian đào luyện. Lâu hay mau tùy thuộc vào hiến pháp, quy chế của từng dòng. Nữ tu Anna Hồ Thị Hạnh, Giám tỉnh tỉnh dòng Chúa Quan Phòng Cù Lao Giêng thông tin, hiến chương đào tạo của hội dòng Chúa Quan Phòng Portieux được chú ý đến hai phần là khai tâm và trường kỳ. Theo đó, giai đoạn khai tâm khởi đi từ lúc dự tu (cho học sinh), đệ tử (1 - 2 năm), thỉnh viện (không quá 2 năm), tập viện (2 năm), khấn sinh (6 - 9 năm) và sau khi khấn trọn từ 1 - 5 năm. Giai đoạn trường kỳ đồng nghĩa với việc tự đào tạo, tự bổ sung, chiêm nghiệm của mỗi người theo năm tháng cho đến cuối đời, để đời tu sốt sắng, càng giống Chúa hơn. Sơ bề trên cho biết, các nữ tu trong giai đoạn khấn sinh được gởi đi học thần học tại các học viện: Liên dòng nữ (TGP TPHCM), Học viện La San, Học viện Lâm Bích của giáo phận Cần Thơ. Ngoài ra, còn tham gia các khóa đào tạo tại Trung tâm linh đạo I Nhã và Học viện Công giáo. Nói về tầm quan trọng của việc đào tạo và mục tiêu của hội dòng sắp tới, sơ giám tỉnh chia sẻ: “Sống trong thời đại kỹ thuật số không ngừng biến đổi, cộng với đó là những cám dỗ, chủ nghĩa cá nhân và lối sống hưởng thụ gia tăng, nên chúng tôi xác tín việc đào tạo tu sĩ rất quan trọng”. Nữ tu Anna cũng nói thêm về tiêu chí chọn ứng sinh, đào tạo, ngoài những điều kiện cơ bản cần thiết, ơn gọi Chúa Quan Phòng còn đòi buộc nữ tu trau dồi 5 đức tính: sống tiết độ và khiết hạnh; chỉ tìm vinh quang Thiên Chúa; nhiệt thành, hết lòng với ơn cứu độ; sẵn sàng từ bỏ tất cả và có đức hạnh đã được tôi luyện. Dòng Chúa Quan Phòng Cù Lao Giêng hiện nay là một trong ba tỉnh dòng Chúa Quan Phòng tại Việt Nam, phục vụ trong 4 giáo phận, chủ yếu tại miền Tây sông nước.

Còn ở Tây Nguyên, dòng Nữ Vương Hòa Bình, một hội dòng khởi sinh từ giáo phận Ban Mê Thuột với mục đích phụ giúp công cuộc truyền giáo, dấn thân chăm lo đồng bào dân tộc thiểu số, trong đào tạo, các nữ tu cũng trải qua nhiều giai đoạn, kỹ càng. Hiến pháp hội dòng ghi rõ: “Mục đích của việc đào tạo nhằm giúp các nữ tu trưởng thành toàn diện về nhân bản, tri thức, đời sống thiêng liêng và phục vụ mục vụ truyền giáo theo đặc sủng, linh đạo, đường hướng hội dòng”. Chương trình đào tạo có hai giai đoàn, tương tự như dòng Chúa Quan Phòng, gồm sơ khởi và thường xuyên. Trong đó, việc học Thần học, Triết học chủ yếu ở giai đoạn đầu, khi các nữ tu trẻ đến với Thanh Tuyển viện, tiền Tập viện, Tập viện và khấn tạm. Đặc biệt, để trau dồi thêm khả năng thi hành sứ mạng của dòng, theo nữ tu bề trên đương nhiệm Maria Nguyễn Thị Thuận, trong thời gian khấn tạm, các sơ sẽ được học thần học cơ bản (2 năm) hoặc chuyên sâu (3 năm) tại các học viện Liên tu sĩ ở TPHCM. Cùng giai đoạn, ngoài chương trình học, các nữ tu còn kết hợp thực tập tông đồ nơi các cộng đoàn và năm thứ sáu thì quay về nhà mẹ chuẩn bị cho việc tuyên khấn trọn đời. Lúc này, các sơ củng cố sâu hơn về đời sống thánh hiến, hiến pháp…

Sau khi hoàn thành khóa, học viên được trao chứng chỉ

Ở dòng Đức Mẹ Can Vê, một hội dòng đến từ nước Pháp, hiện diện tại Việt Nam từ năm 2009 đến nay, với một tiêu chí phục vụ đa dạng là theo nhu cầu địa phương, quá trình đào tạo các tu sĩ cũng diễn ra khá lâu. Cụ thể, sau khi tìm hiểu, giai đoạn thỉnh sinh kéo dài 1-2 năm, tập sinh: 2 năm, khấn tạm 6 - 9 năm cho đến khi khấn trọn đời. Ở Việt Nam, khó khăn trong quá trình đào tạo của các nữ tu là vấn đề thời gian toàn phần cho các môn học và tài liệu. Giai đoạn khấn tạm, dòng gởi các sơ học tại Trung tâm thần học Sedes Sapientiae, học viện thần học La San, học viện Liên dòng thánh Tôma. Đây đều là những trung tâm, học viện có bề dày với đội ngũ giáo sư uy tín và được nhiều hội dòng cùng gởi tu sinh đến học. Hiện nay, để phục vụ cho nhu cầu hội dòng, dòng cũng cử các sơ đi học hoặc bồi dưỡng các môn liên quan đến việc đào tạo. Đặc biệt, trong việc tìm ứng sinh, dòng sẵn sàng đón nhận những người khiếm thính có khao khát đời sống thánh hiến. Tuy nhiên, một tiêu chí quan trọng hàng đầu, theo một nữ tu trong Ban đào tạo của dòng là sơ Têrêsa Trần Thị Thúy Kiều thì : “Trưởng thành tâm linh, ý hướng ngay lành, trí phán đoán đúng, có khả năng sống đời sống cộng đoàn và khao khát, tự do tận hiến cho Chúa”.

Dù là dòng trong nước hay nước ngoài, có thể nói việc đào tạo tu sĩ luôn được quan tâm, không chỉ được học tập trung ở một giai đoạn nào đó, mà còn liên lỉ, suốt đời. Khó khăn chung dễ nhận ra ở nhiều hội dòng nữ là chưa có học viện để tự đào tạo, nên thường phải gởi nhân sự đến các trung tâm, học viện tại các giáo phận để học tập trung. Dầu vậy, với sự hỗ trợ, đồng hành của các hội dòng, việc đào tạo diễn ra trôi chảy, nối tiếp.

Nhánh tu sĩ nam, không ít hội dòng cũng rơi vào tình trạng gởi tu sĩ đến học ở các học viện. Linh mục Antôn Lê Quang Trinh, thành viên Ban đào tạo dòng Chúa Thánh Thần cho biết, trong tiến trình đào tạo của hội dòng quãng thời gian 2 năm học Triết, các tu sĩ được cử đi học tại Trung tâm học vấn Đa Minh. Còn giai đoạn 4 năm thần học sẽ được du học ở Trường Thần học Loyola, Philippines. Dòng Chúa Thánh Thần là dòng Giáo Hoàng, hiện có khoảng 2650 tu sĩ và linh mục đang phục vụ tại 60 quốc gia trên thế giới. Trên hành trình đào luyện của tu sĩ hội dòng Chúa Thánh Thần, các tu sĩ còn có thể được gởi thực tập mục vụ hè tại các giáo xứ, giáo điểm ở trong nước và mục vụ truyền giáo trong 2 năm thực tập ở các nước thuộc châu Phi, châu Á và châu Âu. Dòng ưu tiên tìm chọn các ứng sinh có lòng yêu mến Chúa và tinh thần khó nghèo, yêu thương người nghèo tha thiết. Cha cũng nhận định, nhờ sự quan tâm sâu sắc của hội dòng và sự trợ giúp của các trung tâm, học viện mà việc đào tạo tu sĩ của dòng dường như suôn sẻ, có hiệu quả.

Thánh lễ tạ ơn, kết thúc năm học của Học viện Lâm Bích, giáo phận Cần Thơ dành cho các tu sĩ

Nhìn chung, việc các dòng chú tâm các giai đoạn đào tạo, nhất là học triết học và thần học, bởi lẽ việc đào tạo này ảnh hưởng lớn tới đời sống thiêng liêng và nhân bản của tu sĩ. Dù có linh đạo riêng, các dòng nam cũng cố gắng, đặt việc đào tạo lên hàng đầu để những tu sĩ luôn luôn là những chứng nhân của lòng mến và đức ái. Dòng Kitô Vua, một hội dòng ra đời cách đây hơn 150 năm, có mặt từ sớm trong cuộc loan báo đức tin ở đất Nam Kỳ, với linh đạo thầy giảng hiện nay, đặc biệt tìm kiếm ơn gọi và đẩy mạnh đào tạo. Thầy Phêrô Trần Đại Lượng (Ban đào tạo) hội dòng nhấn mạnh, dù ơn gọi của dòng đang khan hiếm trở thành vấn đề đáng quan tâm, dòng rất thận trọng trong việc đào tạo: “Nhà dòng hiện đang gởi các thầy học tại học viện Phaolô Nguyễn Văn Bình, học viện Đa Minh Ba Chuông, Học viện Đa Minh Gò Vấp và Đại Chủng viện Thánh Quý Cần Thơ. Giai đoạn này kéo dài từ 3 năm đến 6 năm”. Cũng theo thầy, việc học ngoại ngữ và chi phí đào tạo tại các học viện là khó khăn đối với dòng. Trong tương lai, các thầy sau khi hoàn thành chương trình thần học cũng sẽ được đào tạo chuyên một lĩnh vực để phục vụ, chẳng hạn như linh hoạt viên, các phong trào Công giáo tiến hành, các lĩnh vực y tế, giáo dục… Tất cả sự dày công không nằm ngoài mục đích chính yếu là giúp các thầy ngày một trưởng thành trong đời sống thiêng liêng đồng thời thích ứng với nhịp phát triển của xã hội, phục vụ các nhu cầu của cộng đoàn Dân Chúa.

Điểm qua một vài hội dòng trong và ngoài nước, điểm dễ nhận ra trong việc đào tạo là luôn luôn được chú trọng, dù nhiều giai đoạn. Không ít dòng phải gởi tu sĩ đến các nơi để học, một số dòng còn đối mặt với ơn gọi suy giảm…, nhưng không vì thế mà sao nhãng đào tạo. Ngược lại, trước sự phát triển nhanh chóng của xã hội, vấn đề đào tạo tu sĩ càng được tập trung, chuyên sâu để không chỉ giúp cá nhân tu sĩ hay hội dòng mà cốt lõi là phục vụ Dân Chúa cùng sứ vụ loan báo Tin Mừng.

Thiên Mi