Các bang của Mỹ hợp lực giải cứu sông Colorado

Các bang miền tây của Mỹ, gồm Arizona, California và Nevada, đã nhất trí khai thác ít nước hơn từ con sông Colorado đang bị khô hạn.

Tính đến thời điểm hiện tại, đây là thỏa thuận đóng vai trò đột phá, ngăn chặn nguy cơ con sông tiếp tục cạn nước ở mức kỷ lục và có thể gây tổn hại nguồn cung cấp nước cho các thành phố chính ở miền tây như Phoenix và Los Angeles. Một số vùng đất nông trại cung cấp sản lượng cao nhất của Mỹ cũng dựa vào nguồn nước của sông Colorado.

Thỏa thuận lịch sử

Thỏa thuận được công bố ngày 21.5 với nội dung kêu gọi chính quyền liên bang chi trả khoảng 1,2 tỷ USD cho các quận, hạt, thành phố và những bộ lạc da đỏ của 3 bang nếu họ đồng ý tạm thời sử dụng ít nước hơn. Arizona, California và Nevada cũng nhất trí các khoản cắt giảm bổ sung nằm ngoài danh mục thỏa thuận với chính quyền liên bang nhằm đạt được tổng số lượng nước giảm cần thiết để có thể ngăn chặn con sông biến mất.

Những biện pháp trên cho phép giảm khoảng 13% tổng số nước khai thác ở vùng lưu vực hạ sông Colorado, nơi sử dụng nước thuộc nhóm nhiều nhất khu vực và cần phải được cắt giảm lượng nước cho sinh hoạt và mục đích nông nghiệp.

Sông Colorado cung cấp nước ngọt cho 40 triệu người Mỹ tại 4 bang, cũng như một phần của Mexico và tưới tiêu cho 2,2 triệu hécta đất nông nghiệp. Nguồn điện sản xuất từ các con đập trên hai bể chứa lớn nhất là hồ Mead và hồ Powell, cung cấp điện cho hàng triệu hộ gia đình và doanh nghiệp. Tuy nhiên, nạn hạn hán, dân số gia tăng và biến đổi khí hậu trong những năm gần đây đã khiến lưu lượng dòng chảy của con sông giảm đến 1/3 so với bình thường. Vì thế miền tây Mỹ đang đối mặt nguy cơ thiếu nước và thiếu điện.

California, Arizona và Nevada sử dụng nước từ hồ Mead, nơi xây dựng đập Hoover hiện do chính quyền liên bang kiểm soát. Cục Khai hoang thuộc Bộ Nội vụ là cơ quan quyết định lượng nước 3 bang được tiếp nhận. Nhiều bang khác cũng sống nhờ vào sông Colorado và các nhánh sông.

“Đây là bước đi quan trọng nhằm tiến tới mục tiêu chung của chúng ta là tạo nên con đường bền vững cho lưu vực đang là nhà của hàng triệu người con người”, tờ The New York Times hôm 21.5 dẫn lời bà Camille Calimlim Touton, Ủy viên Cục Khai hoang nhận định.

Giải pháp tạm thời

Nỗ lực đàm phán về việc sử dụng nước sông Colorado xuất phát từ một cuộc khủng hoảng: Hè năm ngoái, mực nước của hồ Mead và hồ Powell giảm xuống mức có thể không còn đủ nước để chạy tuabin thủy điện. Một nguy cơ lớn hơn nữa là hai hồ nhân tạo có thể cạn đến mức nước không thể chảy ra ngoài đập, từ đó làm khô cạn vùng hạ lưu con sông.

Đối mặt nguy cơ trên, Bộ Nội vụ hồi tháng 6 năm ngoái yêu cầu 7 bang phải nghĩ cách để giảm lượng nước sử dụng từ 2 triệu đến 4 triệu acre-foot/năm (mẫu-feet; với 1 acre-foot tương đương 1,23 triệu lít nước và cung cấp được từ 2 đến 3 hộ gia đình sinh hoạt/năm). Các bang thất bại trên bàn đàm phán, ngay cả khi mực nước của hai hồ thủy điện xuống thấp đến mức nguy hiểm. Tình trạng này buộc chính quyền liên bang phải vào cuộc và đe dọa thu hồi quyền kiểm soát nước từ chính quyền bang. Theo thỏa thuận được công bố ngày 21.5, đa số các khoản cắt giảm, chiếm 2,3 triệu acre-foot, đến từ các hạt, nhà nông, thành phố và các bộ lạc thổ dân. Nhà nước sẽ trả 1,2 ảy USD cho những người bị ảnh hưởng.

Nếu không hành động kịp thời, miền tây Mỹ sẽ có nguy cơ thiếu nước, thiếu điện

Thêm 700.000 acre-foot đến từ California, Nevada và Arizona, những tiểu bang đồng ý thảo luận để tự cắt giảm lượng nước sử dụng. Nếu ba bang không đạt được sự đồng thuận, Bộ Nội vụ Mỹ tuyên bố sẽ giữ lại số nước này. Tổng số nước cắt giảm theo cơ chế mới sẽ đạt được 3 triệu acre-foot trong vòng 3 năm rưỡi, chưa tính những thỏa thuận đang được áp dụng.

Theo quy định quản lý con sông được xây dựng vào năm 1922, đa số nguồn nước mà Arizona lấy từ sông Colorado sẽ bị cắt đến mức gần như bằng không trước khi California bị giảm nước. Đó là lý do chính quyền Arizona vô cùng hài lòng trước thỏa thuận mới, cho phép họ thoát được nguy cơ thiếu nghiêm trọng nước sử dụng.

Tạm thời, thỏa thuận mang đến vài năm ổn định nguồn nước cho các thành phố Los Angeles, San Diego và các đô thị ở California đang sống dựa vào con sông. Tuy nhiên, thỏa thuận trên chỉ có hiệu lực đến cuối năm 2026, và còn cần được chính quyền liên bang thực thi. Đến lúc đó, toàn bộ 7 tiểu bang phụ thuộc sông Colorado, trừ 3 bang trên còn có thêm Colorado, New Mexico, Utah và Wyoming, có thể đối mặt bài toán đầy khó khăn vì mực nước sông sẽ vẫn còn tiếp tục giảm. Đến nay, vẫn chưa có cách giải quyết phù hợp khi thỏa thuận đến hạn.

BẠCH LINH