Trong lúc thế giới tiếp tục chật vật trước sự tấn công của dịch Covid-19, một số người lại nhớ về thời điểm trong quá khứ, khi mà một dịch bệnh khác gieo rắc sự sợ hãi lan rộng cho người dân thời đó.
 |
Cho đến thập niên 1950, không hề có vắc xin ngừa sốt bại liệt. Căn bệnh này mang đến bầu không khí ảm đạm và kinh hoàng trong xã hội các nước, và trở thành nguồn gốc gây sợ hãi chỉ sau bom nguyên tử. Vì thế, hoàn toàn không ngạc nhiên khi nhà siêu vi trùng học Jonas Salk, người Mỹ gốc Do Thái, đã trở thành người hùng của cả thế giới vì điều chế ra vắc xin chống siêu vi bại liệt để tiêm phòng trên diện rộng vào năm 1955. Ít ai biết rằng, dù trước đó ông Salk nỗ lực đến cách mấy, bất chấp nhiều giờ vùi đầu trong phòng thí nghiệm, mọi thứ đều dường như rơi vào bế tắc, mọi việc chỉ xoay chuyển sau chuyến thăm viếng ngôi thánh đường Thánh Phanxicô ở thành Assisi, Ý.
 |
| Nhà khoa học Salk làm việc không ngơi nghỉ để tìm ra vắc xin ngừa sốt bại liệt |
Sự can thiệp nhiệm mầu
Tất nhiên, vắc xin ngừa siêu vi poliomyelitis gây bại liệt không thể đến trong một đêm. Ðối với các dòng siêu vi nguy hiểm, giới chuyên gia thường phải mất nhiều năm làm việc cực nhọc, nghiên cứu, thực hiện thí nghiệm trên động vật và thí nghiệm lâm sàng ở người, như trường hợp của tiến sĩ Salk. “Ông ấy làm việc 16 giờ/ngày, 7 ngày trong tuần và kéo dài nhiều năm liền”, theo ông Dennis Denenberg, tác giả quyển sách “50 American Heroes Every Kid Should Meet” (tạm dịch: 50 người hùng Mỹ mà mọi thiếu nhi nên gặp). Vì thế, đến khi vắc xin bắt đầu được sử dụng rộng rãi, dẫn đến xác suất bị sốt bại liệt giảm mạnh, tiến sĩ Salk được xem là “người lao động tạo nên sự thần kỳ”. Trên thực tế, cũng có thể nói quá trình phát triển vắc xin bại liệt đã nhận được “sự can thiệp” kỳ diệu, mang đến nguồn cảm hứng cần thiết để nhà nghiên cứu người Mỹ có thể tiếp tục con đường nhọc nhằn của mình.
 |
| Nhờ vắc xin, bệnh bại liệt đã bị quét sạch tại Mỹ vào đầu những năm 1960 |
“Bất chấp mọi nỗ lực, Salk lâm vào thế dậm chân tại chỗ và khó bề xoay sở. Cuộc hành trình tìm kiếm vắc xin ngừa sốt bại liệt của ông vấp phải ngõ cụt ở mọi hướng”, theo tác giả James Clear. “Dần dần, ông quyết định cần phải nghỉ ngơi. Salk rời khỏi phòng thí nghiệm và tìm đến những ngọn đồi yên tịnh, lặng lẽ của miền trung nước Ý. Ông đã trải qua thời gian lắng đọng tại một tu viện của dòng Phanxicô được xây hồi thế kỷ 13, nằm trong khuôn viên của Vương Cung Thánh Ðường Thánh Phanxicô Thành Assisi”, ông Clear ghi nhận.
Tại Assisi, được bao quanh bởi kiến thúc và nghệ thuật đẹp đẽ cùng với bầu khí thiêng liêng, tiến sĩ Salk đã được truyền nguồn cảm hứng cho công trình khó khăn của mình. “Sự thấm đẫm tâm linh đến từ kiến trúc ở nơi đó đã thật sự giúp tôi khơi lại niềm tin, cho phép tôi có thể suy ngẫm và đạt được những điều hơn xa những gì mà mình đã trải qua trong quá khứ”, tiến sĩ Salk nhớ lại. “Nhờ sự tác động đến từ khung cảnh tôn nghiêm, cổ kính và in dấu ấn lịch sử, tôi đã tìm được trực giác của mình để lên kế hoạch cho cuộc nghiên cứu mà tôi cảm thấy rằng sẽ giúp cho ra đời dòng vắc xin chống bại liệt. Tôi quay lại phòng thí nghiệm của mình ở Pittsburgh (Mỹ) để kiểm tra sự xác thực của các khái niệm mới, và phát hiện mình đã đi đúng hướng”, nhà siêu vi học cho biết.
 |
Mũi tiêm ở tư gia
Khi tiến sĩ Salk bắt đầu thử nghiệm dòng vắc xin tiềm năng có thể ngừa bại liệt vào năm 1953, ông mang một số mẫu từ phòng thí nghiệm ở Ðại học Pittsburgh về nhà ở gần đó. “Tôi ghét tiêm phòng”, người con cả Peter Salk thú nhận. Vì thế người cha là tiến sĩ Salk quyết định tự tay tiêm phòng cho 3 đứa con trai tại nhà. Khi đó Peter mới 9 tuổi, còn quá nhỏ để có thể hiểu được tại sao mình và các em phải được chủng ngừa. May mắn là tiến sĩ Salk tiêm quá “mát tay” nên các con ông không cảm thấy đau đớn như các mũi tiêm phòng những căn bệnh khác.
Vào thời điểm đó, trẻ em là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nhất khi dịch sốt bại liệt càn quét nước Mỹ. Chỉ trong một năm, cụ thể là vào năm 1952, gần 60.000 trẻ em tại Mỹ bị nhiễm siêu vi poliomyelitis. Nhiều trẻ bị liệt và hơn 3.000 em tử vong. Các bậc cha mẹ sợ hãi đến nỗi họ giữ con cái tránh xa hồ bơi, rạp hát và những nơi công cộng khác. Khi 3 đứa con của tiến sĩ Salk được tiêm phòng, nước Mỹ bước vào giai đoạn có thể chống chọi và chấm dứt nạn sốt bại liệt. Tuy nhiên, thành công này chỉ đạt được theo sau cuộc thí nghiệm trên người lớn nhất thời đó, với gần 2 triệu trẻ em Mỹ tham gia. Cuối cùng, vào ngày 12.4.1955, gần 2 năm sau khi các con trai của gia đình tiến sĩ Salk được tiêm phòng, giới chuyên gia Mỹ tuyên bố vắc xin “an toàn, hiệu quả và có hiệu nghiệm”.
 |
| Vương Cung Thánh Đường Thánh Phanxicô Thành Assisi |
Bệnh bại liệt đã bị quét sạch tại Mỹ vào đầu những năm 1960. Ðến nay, chỉ còn một số ít trường hợp mắc bệnh mỗi năm chủ yếu tại Pakistan, Afghanistan và Nigeria. Từ câu chuyện của tiến sĩ Salk, hy vọng rằng các nhà khoa học sẽ có thể tìm được nguồn cảm hứng và hướng đi đúng đắn, cho phép điều chế thành công vắc xin ngừa Covid-19 và hóa giải nỗi lo lắng đang bao trùm tất cả các quốc gia trên thế giới. n
BẠCH LINH
Bình luận