Thánh lễ trong lòng nhiều người trẻ
Hai năm trước, khi tôi còn là một sinh viên trao đổi của đại học Trier (Đức), tôi đã nhận lời tham dự thánh lễ Chúa nhật với cộng đồng Anh ngữ Giáo phận Trier. Một buổi chiều Chúa nhật lạnh giá, chiếc xe buýt chòng chành đi xuống từ đỉnh đồi Petris đã đưa tôi đến với Welschnonnen, một ngôi nhà thờ nhỏ thuộc sở hữu của Hiệp hội Đức Mẹ Đồng trinh (Congregationes seu sodalitates B. Mariæ Virginis). Chỉ với hơn hai mươi tín hữu, thánh lễ diễn ra một ra một cách vui tươi và ấm cúng.
Giáo phận Trier có các giáo xứ tuyên úy của cộng đồng Ba Lan, Croatia, Ả Rập…, và mới đây nhất là cộng đồng Ukraina. Tất các các tín hữu không nói tiếng Đức còn lại có xu hướng quy tụ nơi cộng đồng Công giáo Anh ngữ hoặc Pháp ngữ, vì đây là hai thứ tiếng mà đa số có thể sử dụng. Vậy nên, dưới mái nhà thờ Welschnonnen ngày đó, tôi đã được làm quen với anh chị em đến từ nhiều quốc gia như Philippines, Hàn Quốc, Angeria, Nigeria, Ý, Hoa Kỳ… Sau thánh lễ, một bữa tiệc ấm cúng mừng Giáng Sinh đã được tổ chức trong gian phòng nhỏ cạnh nhà thờ. Ở đó, giữa những người đồng đạo, tôi cảm nhận được sự chào đón và tình huynh đệ không phân biệt tuổi tác hay sắc tộc. Chỉ trong một buổi chiều với bánh quy và rượu vang nóng (glühwein), tôi thấy mình trở thành người của cộng đoàn, nơi mọi người gắn kết với nhau trong đức tin và tình yêu thương. Bầu không khí và cảm giác có một nơi để thuộc về giữa đất khách đã trở thành động lực để một người trẻ vốn chẳng ngoan đạo như tôi ngồi xe buýt 30 phút mỗi lượt đi - về giữa mùa đông châu Âu để đến Welschnonnen. Với tôi, những ngày đó, tôi không “đi” mà “về” với thánh lễ thân thương, nơi tôi gặp gỡ Cha trên trời và anh chị em trong cùng một gia đình Giáo hội.
Những thánh lễ thuở ấy đã khơi dậy trong tôi nhiều suy nghĩ khi đọc các báo cáo mới đây về xu hướng xa rời thánh lễ của người trẻ. Ở Hoa Kỳ, theo tiến sĩ David K. Ewen, chỉ 22% thanh niên từ 18 đến 29 tuổi tham dự thánh lễ hàng tuần. Tại Úc, khảo sát của National Church Life Survey cho thấy con số này ở nhóm từ 18 đến 34 tuổi chỉ đạt 15%. Ở châu Âu, các giáo xứ đang đối mặt với tình trạng già hóa do biến động nhân khẩu và sự thờ ơ của giới trẻ. Tại Việt Nam, tuy chưa có số liệu thống kê chính thức, nhưng nhìn chung là không quá khả quan. Tỷ lệ người trẻ đến nhà thờ, tham gia các cử hành phụng vụ, sinh hoạt hội đoàn, đóng góp cho các hoạt động của Giáo hội… chưa thật sự tương xứng với tiềm năng hiện hữu.
Nguyên nhân của hiện tượng này, trước tiên là ảnh hưởng tiêu cực của lối sống hiện đại, trào lưu tục hóa và chủ nghĩa cá nhân. Lối sống hiện đại với nhiều nỗi lo toan, áp lực và sự bủa vây của công nghệ khiến cho quỹ thời gian của người trẻ ngày càng eo hẹp. Trào lưu tục hóa làm suy giảm vai trò và vị thế của các sinh hoạt tôn giáo trong đời sống xã hội, khiến chúng dần trở nên xa lạ. Còn chủ nghĩa cá nhân đã và đang góp phần thúc đẩy xu hướng xây dựng những niềm tin mang tính chất riêng tư, nên phai nhạt mối liên kết giữa các tín hữu với nghi thức phụng vụ truyền thống. Những tác động này đã và đang làm cho nhiều người trẻ nghĩ rằng Giáo hội không còn đủ sức đồng hành với tâm tư, tình cảm của con người hiện đại. Thánh lễ cũng vì thế mà dần trở thành một nghĩa vụ, rồi chắc sớm thôi, họ sẽ hoàn toàn rũ bỏ hoặc ít nhất là chuyển sang tham dự trực tuyến. Hệ quả kéo theo là sự gắn kết và các giá trị đạo đức dựa trên nền tảng tôn giáo đi xa dần trong tâm tưởng của nhiều người vốn là “con nhà đạo”. Một số người thậm chí còn bị cuốn theo các giá trị thế tục hoặc các tư tưởng phê phán tôn giáo, tạo nên khoảng cách ngày càng lớn với Giáo hội. Trong khi đó, tương lai của Giáo hội chúng ta nằm trong tay những người trẻ.
Nhà thờ - trung tâm cộng đồng
Bên cạnh các giải pháp đã và đang triển khai như sử dụng phương tiện truyền thông trực tuyến để trẻ hóa hình ảnh của Giáo hội, khuyến khích vai trò nêu gương của các thành viên trong gia đình, sự quan tâm đặc biệt của mục tử, sự kết nối của những người đồng niên… thì việc cần làm nữa là nghiên cứu kỹ lưỡng và tìm cách thay đổi nhận thức của giới trẻ về Giáo hội nói chung, và nhà thờ nói riêng. Nhà thờ phải thể hiện không chỉ là nơi cử hành phụng vụ, mà còn là trung tâm đời sống cộng đồng, nơi kết nối các thế hệ tín hữu với Thiên Chúa và với nhau.
Việc thay đổi nhận thức của giới trẻ nên bắt đầu từ những hoạt động vui chơi - giải trí, đặc biệt là trong các dịp lễ lớn như Giáng Sinh và Tết Nguyên Đán. Vì khi được trang hoàng lộng lẫy, và các hoạt động lễ hội diễn ra, rất nhiều người trẻ sẽ chủ động tìm đến để xem văn nghệ, chụp hình, vui chơi… Bầu không khí đó tự thân đã có một sức hấp dẫn tự nhiên với họ. Và, bên cạnh các thông điệp truyền thống về mầu nhiệm Con Thiên Chúa xuống thế làm người, về tình yêu và công cuộc Cứu Độ, cần tổ chức thêm những sinh hoạt xã hội, tăng cường truyền thông, quảng bá, mời gọi giới trẻ cùng tham gia. Vì dù có nguội lạnh đến đâu thì trong lòng những người trẻ của thế kỷ XXI vẫn chất chứa sự đồng cảm và mong muốn giúp đỡ các hoàn cảnh khó khăn. Vậy nên, hoạt động xã hội là một phương tiện hữu hiệu để Giáo hội tăng cường sự kết nối với giới trẻ thông qua ý thức chung về trách nhiệm xã hội. Ngoài ra, truyền thông về các hoạt động xã hội cũng góp phần làm thay đổi cách nhìn nhận của giới trẻ về vai trò của Giáo hội.
Bên cạnh đó, các giáo xứ cũng nên tăng cường việc mở của nhà thờ để phục vụ những sinh hoạt cộng đồng như cấp phát lương thực, khám bệnh miễn phí, lớp học tình thương…; khuôn viên nhà thờ và các công trình phụ cận còn có thể sử dụng cho sinh hoạt văn hóa như văn nghệ, triển lãm, hội thảo…, hay đơn giản hơn là tổ chức sân chơi cho thiếu nhi. Những việc làm này không chỉ tái khẳng định vai trò trung tâm của nhà thờ trong đời sống cộng đồng, mà còn tiếp nối truyền thống của những xứ đạo đầu tiên tại Việt Nam, khi nhà thờ dần thay thế đình làng, trở thành trung tâm của đời sống tâm linh - văn hóa - xã hội. Tất nhiên, những việc làm đã nêu ở trên chỉ mới thay đổi nhận thức, đưa người trẻ đến nhà thờ, chứ chưa giúp họ tham dự thánh lễ. Để họ gắn bó lâu dài với thánh lễ, trung tâm của đời sống thức tin, thì việc thay đổi những cử hành phụng vụ là cần thiết. Từ giờ lễ dành riêng cho giới trẻ với âm nhạc vui tươi, bài giảng sinh động… đến thay đổi cách thức tổ chức sinh hoạt giới đều là những hướng đi đúng đắn của nhiều giáo xứ.
Hy vọng, trên đây là vài gợi ý nhỏ trong việc thay đổi hình ảnh nhà thờ và Giáo hội trong lòng nhiều người trẻ, để trong tương lai, chúng ta không phải bàn về chuyện tái truyền giáo trên dải đất hình chữ S thân yêu này.
KỲ PHONG
Bình luận