Ðức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng: “Loan báo Tin Mừng là sứ vụ bác ái cao cả nhất...”

Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng chính thức về nhận Tổng Giáo phận TPHCM cách đây hơn 3 năm (11.12.2019). Thời gian tuy ngắn, song Đức cha đã cùng với cộng đoàn Dân Chúa nơi đây trải qua nhiều biến đổi quan trọng của cả xã hội và Giáo hội. Những ngày đầu Xuân 2023, báo Công giáo và Dân tộc có dịp thưa chuyện với Đức Tổng Giuse về chặng đường 3 năm vừa đi qua của ngài.

CGvDT: Kính thưa Đức Tổng, 3 năm qua, đời sống Dân Chúa tại giáo phận thành phố nhộn nhịp đã để lại trong lòng người chủ chăn những ấn tượng nào ?

- Đức TGM Giuse Nguyễn Năng: Sau ba năm phục vụ Dân Chúa tại thành phố này, tôi được chứng kiến một cộng đoàn Dân Chúa đạo đức, nhiệt tình và sáng tạo. Tôi rất ấn tượng và cảm phục khi thấy nhiều bạn trẻ sau một ngày làm việc, bước vào nhà thờ tham dự thánh lễ ban chiều ngày thường với thẻ nhân viên còn đeo trên ngực hay với túi xách đeo lưng. Nhiều giáo lý viên hy sinh cả ngày Chúa nhật, ban sáng đến dạy giáo lý tại nhà thờ xứ, rồi vội vàng đến tham dự khóa huấn luyện từ 13g đến 17g. Các lớp học về mục vụ hay các khóa huấn luyện dành cho các Hội đồng mục vụ luôn được hưởng ứng tích cực. Các sinh hoạt đoàn thể Công giáo tiến hành đa dạng luôn được nhiều người tham gia, với những sinh hoạt tông đồ và bác ái cụ thể. Rất nhiều nhóm bạn trẻ tự nguyện thường xuyên làm công tác bác ái xã hội cho các khu xóm nghèo. Đặc biệt trong thời gian đại dịch Covid-19, các tu sĩ đã hiện diện ở những nơi cần nhất, đó là bệnh viện dã chiến, chăm sóc người bệnh, phục vụ theo khả năng mình; hay ngay trong những ngày tháng giãn cách, người ta có thể chứng kiến cảnh nhộn nhịp nhiệt tình tại các nhà xứ hay khu xóm. Giáo dân quảng đại đóng góp tiền bạc hoặc lương thực để chia sẻ cho người nghèo, người lao động trong các khu nhà trọ, không phân biệt tôn giáo. Điều này đã tạo nên sự mến phục của mọi người trong các khu dân cư.

Các tu sĩ tại TGP TPHCM hăng hái dấn thân nơi tuyến đầu trong lúc dịch Covid-19 bùng phát dữ dội đã để lại ấn tượng trong lòng Đức Tổng Giuse Nguyễn Năng khi ngài vừa nhận giáo phận không lâu

Đức Tổng vừa nhắc đến những nghĩa cử tốt đẹp của tín hữu giai đoạn đại dịch bùng phát dữ dội, trong đó có hình ảnh các tu sĩ lên đường dấn thân tại tuyến đầu trong bệnh viện dã chiến. Thưa Đức Tổng, hình ảnh này có ý nghĩa như thế nào ?

- Phải nói rằng đây là những hành động rất đẹp, rất cảm động. Những người sống đời thánh hiến đầy sức sống của người trẻ, trong những ngày đại dịch lên tới cao điểm đã dám liều thân đi vào một môi trường có nguy cơ lây nhiễm rất cao để phục vụ tận tình, vui tươi, kiên nhẫn, vô vị lợi…, làm sao mà không cảm phục. Họ đã dám liều tính mạng, không quản ngại mệt nhọc, không phải chỉ lo chăm sóc thân thể bệnh nhân, mà còn là trao tặng hơi ấm của tình yêu và khơi dậy niềm hy vọng cho những người hầu như tuyệt vọng. Chính các vị lãnh đạo chính quyền, giới y bác sĩ cũng như các bệnh nhân cũng cảm phục và đánh giá cao. Đây đúng là một chứng từ cao cả của đức bác ái Kitô giáo, như lời Chúa nói : “Không có tình thương nào cao cả hơn tình thương của người đã hy sinh tính mạng vì bạn hữu của mình”. Các tu sĩ được đức bác ái thúc đẩy từ bên trong, chứ không vì bất cứ mệnh lệnh hay động cơ nào. Người ta đã “nhìn thấy” tình yêu và tin vào tình yêu của các tu sĩ.

Nếu quên người nghèo, các Kitô hữu có nguy cơ đánh mất căn tính của mình

Vâng, có dịp nhìn lại, quả thật là tình hình dịch bệnh Covid-19 đã ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống trên mọi phương diện, trong đó có việc thực hành đức tin và sâu xa hơn là cảm thức đức tin của tín hữu. Chúng con cũng rất muốn được biết Đức Tổng đã trải qua cơn dịch ra sao và Đức cha cảm nghiệm những gì từ cơn dịch ?

- Trong suốt hai năm dịch bùng phát tại Việt Nam, nhất là trong những tháng cao điểm của năm 2021, tôi luôn đặt mình vào hoàn cảnh và tâm trạng của người dân, mang vào mình những ưu tư lo lắng của các gia đình, thấu cảm những đau thương thể xác cũng như tinh thần, cả những nghi nan dao động trong đời sống đức tin của tín hữu, để đưa ra những hướng dẫn kịp thời cho Dân Chúa. Một trong những điều tôi quan tâm nhất, đó là giúp các tín hữu nhận ra thánh ý Chúa và hiểu được ý nghĩa của đau khổ trong cuộc đời. Người Kitô hữu không phản kháng cũng không chạy trốn đau khổ, nhưng sống đức tin ngay giữa những khó khăn, khủng hoảng và thử thách. Qua các bài giảng, tôi cố gắng giúp tín hữu nhận ra kế hoạch kỳ diệu và sự quan phòng của Thiên Chúa tình yêu qua mầu nhiệm đau khổ. Đại dịch là đau thương nhưng cũng là cơ hội thanh luyện để các tín hữu sống đức tin vững vàng hơn, trưởng thành hơn. Có thể nói đại dịch là một “tội hồng phúc”, vì là cơ hội chữa lành nhân loại. Chính những ngày đau thương lại là cơ hội sống tình liên đới, không còn rào cản phân biệt theo nhãn hiệu tôn giáo hay xã hội. Mọi người trong xã hội đều là anh chị em, cùng chung âu lo và đồng trách nhiệm cứu giúp nhau. Những hẹp hòi của con người bị phai nhòa trước điều quan trọng nhất là tình người và mạng sống. Trong thời gian đại dịch, tôi thấy nhiều người nhận ra chiều kích tâm linh của đời sống con người. Để chữa lành bệnh nhân, chắc chắn cần đến giải pháp khoa học, y tế, và dĩ nhiên phải có điều kiện kinh tế. Nhưng thấy dịch kéo dài và ngày càng tăng lên ở cấp độ cao, nhiều bệnh nhân rơi vào hoảng loạn thất vọng, khi đó người ta đã nhận thức cần phải có giải pháp tâm lý giúp bệnh nhân được an ủi và cảm nhận yêu thương. Như vậy vẫn chưa đủ. Nhiều người cảm nhận được sự giới hạn và bất lực của con người, từ đó hướng đến chiều kích tâm linh. Có một Ai đó Cao cả vô hình, có một cuộc sống vĩnh cửu sau cuộc sống ở trần gian này.

Với 3 năm nhiều biến động như vậy, thưa Đức Tổng, những dự định mục vụ ban đầu và hiện tại của người đứng đầu TGP có bị thay đổi ?

- Tôi nhận sứ vụ tại Sài Gòn được 3 tháng thì dịch đã xuất hiện, nên thú thực chưa kịp hình thành một kế hoạch mục vụ thì đã phải đối diện với một tình huống làm xáo trộn toàn bộ đời sống xã hội và Hội Thánh. Nhưng chính bối cảnh đại dịch, rồi sau đó sinh hoạt hiệp hành trong Hội Thánh theo lời kêu gọi của Thượng Hội đồng Giám mục thế giới, lại cho thấy rõ hơn những ưu tiên trong đời sống của Hội Thánh hôm nay.

Theo Đức Tổng, dù tình hình dịch đã lắng xuống và một năm mới đến, hậu Covid, các giáo xứ cũng như giáo hữu cần chú trọng những gì trong phương thức mục vụ ?

- Trước hết, cần phải củng cố đời sống nội tâm, đặc biệt là học hỏi và cầu nguyện với Lời Chúa nhiều hơn. Các tín hữu Việt Nam rất chú trọng tới cử hành bí tích và chiều kích cộng đoàn, đó là điều rất tốt, nhưng nếu thiếu cầu nguyện với Lời Chúa và sống đức tin với sự xác tín cá nhân, một mai khi có nhiều biến đổi sâu xa trong đời sống xã hội, chắc chắn nhiều người sẽ không còn thực hành đức tin như đã và đang xảy ra tại nhiều nơi trên thế giới, và cũng bắt đầu xuất hiện tại Việt Nam. Kế đến, mọi thành phần Dân Chúa, cả mục tử, tu sĩ và giáo dân, cần quyết tâm đổi mới tư duy và hành động để hiệp hành trở thành lối sống thường hằng của Hội Thánh. Tôi có cảm tưởng nhiều người chỉ hô khẩu hiệu hoặc làm cho xong. Chúng ta đang chứng kiến sự thất bại của một Hội Thánh theo mô hình giáo sĩ trị hoặc rời rạc theo chủ nghĩa cá nhân. Nhờ lối sống hiệp hành, Hội Thánh sẽ được thanh luyện và đổi mới, sứ vụ của Hội Thánh trở thành đáng tin và sinh nhiều hoa trái. Sau hết, Hội Thánh cần hướng ra “ngoại vi” để đến với những anh chị em đang đau khổ, đói nghèo về mọi phương diện. Thời gian đại dịch chứng tỏ Hội Thánh có khả năng đó và đã thi hành sứ vụ này rất hiệu quả. Hội Thánh luôn ưu tiên chọn lựa người nghèo. Nếu quên người nghèo, các Kitô hữu có nguy cơ đánh mất căn tính của mình. Nhưng cũng đừng quên rằng loan báo Tin Mừng là sứ vụ bác ái cao cả nhất, vì khi đó chúng ta trao tặng chính Chúa Giêsu là nguồn sống sung mãn cho tha nhân.

Tinh thần hiệp hành đòi hỏi các thành viên trong gia đình không chỉ sống cho nhau mà còn sống với nhau

Như Đức Tổng vừa nêu, Giáo hội Công giáo hoàn vũ đang hướng đến Thượng Hội đồng Giám mục năm 2023 với tinh thần Hiệp hành. Lối sống này được Giáo hội đề cập rất nhiều trong thời gian qua. Đức Tổng có thể có một vài gợi ý về tinh thần hiệp hành cho các gia đình Công giáo ngày nay, trong năm mới này?

- Đời sống hôn nhân gia đình là một biểu lộ cụ thể về hiệp hành. Hai vợ chồng đi trên cùng một con đường, kết hợp mật thiết với nhau, chia vui sẻ buồn trong mọi biến cố (hiệp thông), cùng nhau bàn bạc (phân định) và gánh vác bổn phận theo vai trò riêng là chồng hoặc là vợ (tham gia), để thi hành sứ vụ trong gia đình và xã hội (sứ vụ).

Để có tinh thần hiệp hành, cần gặp gỡ, lắng nghe và phân định, nhưng chính những điều này lại đang thiếu trong nhiều gia đình hôm nay. Vợ chồng con cái, mỗi người vất vả tất bật với những công việc khác nhau, theo thời khóa biểu khác nhau, nên có lẽ chỉ thấy nhau chứ không gặp gỡ nhau, và không mấy khi có được sự đoàn tụ đông đủ mọi thành viên trong gia đình. Không gặp gỡ trực tiếp, không còn giờ để sống bên cạnh nhau, thì làm sao có đối thoại, tâm sự, cảm thông, chia sẻ và phân định ! Một vài lời qua điện thoại hoặc tin nhắn không đủ để tạo nên đồng cảm và sưởi ấm tình nghĩa gia đình. Chính những thiếu sót này là một trong những nhân tố đưa đến khủng hoảng trong hôn nhân và gia đình.

Đức TGM Giuse Nguyễn Năng trong một lần thăm giáo dân giáo điểm Vĩnh Lộc B, năm 2020

Tinh thần hiệp hành nhắc nhở mọi thành viên trong gia đình không chỉ sống cho nhau, nhưng cũng cần sắp xếp thời gian để có giờ sống với nhau, sống cùng nhau. Vợ - chồng, cha mẹ - con cái, anh chị em, hãy tận dụng giờ cơm chung trong gia đình để chia sẻ tâm tư, cười vui, đồng cảm với nhau. Trong giờ cơm chung, mỗi người quyết tâm không bao giờ khép kín trong thế giới riêng tư với điện thoại, ipad, máy tính, TV…

Ngoài ra, cầu nguyện chung là phương thế quan trọng của tinh thần hiệp hành trong gia đình. Mặc dù đây là điều khó trong bối cảnh của các sinh hoạt hằng ngày tại môi trường thành phố, nhưng nếu các gia đình Công giáo có giờ cầu nguyện chung, ít là mỗi tuần một đôi lần, trong đó có đọc và suy ngẫm Lời Chúa, thì cầu nguyện sẽ đem lại hạnh phúc cho gia đình. Chính Lời Chúa sẽ dẫn dắt mỗi thành viên gia đình đi trong ánh sáng và phân định đúng để chu toàn sứ vụ của riêng mình. Lời Chúa cũng sẽ soi sáng để hòa giải bất đồng và củng cố tình nghĩa hiệp thông. Lời cầu nguyện hằng ngày sẽ giúp mọi người đón nhận ân sủng từ Chúa để nâng đỡ sự yếu hèn của thân phận con người.

Chúng con xin cảm ơn Đức Tổng hết lòng vì những chia sẻ quý báu.