Lm. Giuse Phạm Đình Ái - SSS
 |
Vấn đề đặt ra là liệu có thể sử dụng những câu giải tán tự phát như “Lễ xong, chúc anh chị em một ngày mới bình an”; “Lễ xong, chúc anh chị em luôn được bình an”…hoặc những câu đại loại như thế hay không. Xin thưa rằng không thể sử dụng và phải loại trừ khỏi cử hành thánh lễ những công thức giải tán như vậy vì những lý do sau:
I. Thứ nhất, xét về phương diện lịch sử
Câu “Anh chị em hãy đi trong bình an” (exite in pace) từ Lc 7,50 đã thấy xuất hiện trong phụng vụ Antiôkia, Ai Cập cũng như có trong sách Didache hồi thế kỷ IV. Phần lớn các nghi điển phụng vụ cũng đều sử dụng công thức đơn giản này để giải tán cộng đoàn như được ghi trong sách Hiến chế các Tông đồ. Còn công thức “Chúng ta hãy lên đường bình an” (procedamus in pace) được sử dụng trong phụng vụ Byzantin. Công thức thay đổi một chút là “Chúng ta hãy đi trong bình an của Đức Kitô” (x. Mc 5,34) được thực hành trong phụng vụ Đông Syria cũng như trong Giáo hội Milan và có liên hệ đến mệnh lệnh truyền giáo của Chúa Kitô trong Mt 28,19.3
 |
Nguyên câu của vị phó tế “Ite, missa est” (Anh em hãy ra đi, thánh lễ đã xong) và lời đáp của dân chúng “Deo gratias” (Tạ ơn Chúa) được sử dụng trong nghi lễ Roma từ thế kỷ IV và đã thấy trong cuốn Ordo Romanus I: “Khi Lời nguyện Hiệp lễ chấm dứt kết thúc thì một trong số các phó tế được chỉ định bởi vị tổng phó tế sẽ hướng về Đức Giáo Hoàng để khi ngài ra dấu thì phó tế nói với dân chúng “Ite, missa est”4. Công thức này tồn tại mãi cho tới nay mặc dầu bị bỏ sót trong Sách lễ 1474. Tuy nhiên, từ ban đầu người ta sử dụng công thức đó nhằm kết thúc một phiên họp dân sự. Sau này, Kitô giáo mới thâu nạp công thức này và đem áp dụng trước hết cho việc giải tán một cuộc họp hay một phiên họp chính thức, chẳng hạn như một buổi cầu nguyện. Dần dần, nó chỉ những kinh được đọc vào lúc kết thúc buổi cầu nguyện. Cuối thế kỷ V và đầu thế kỷ VI, câu giải tán này mới được áp dụng như một công thức tiêu chuẩn để kết thúc một giờ kinh phụng vụ, rồi được áp dụng để kết thúc thánh lễ.5
 |
Trước đây, nếu thánh lễ có kinh Vinh danh thì sẽ được giải tán bằng câu “Anh em hãy ra đi, thánh lễ đã xong” (Ite, missa est). Còn trong những thánh lễ khác thì sử dụng công thức “Nào ta chúc tụng Chúa” (Benedicamus Domio) vốn rất phổ biến nơi những người Franks. Vì công thức “Anh em hãy ra đi, thánh lễ đã xong” và theo sau là câu đáp “Tạ ơn Chúa” (Deo gratias) được coi như là sự diễn tả niềm hân hoan, cho nên trong thánh lễ cầu cho các tín hữu qua đời ngày xưa, công thức “Anh em hãy ra đi, thánh lễ đã xong” được thay thế bằng “Xin cho họ được nghỉ ngơi yên bình” (Requiescant in pace). Hiện nay, hai công thức “Nào ta chúc tụng Chúa” và “Xin cho họ được nghỉ ngơi yên bình” đã bị loại bỏ, phụng vụ Rôma chỉ sử dụng công thức “Anh em hãy ra đi, thánh lễ đã xong” (Ite, missa est) mà thôi và ám chỉ sứ mệnh truyền giáo của Hội Thánh.6
II. Thứ hai, xét vềý nghĩa của câu giải tán“Ite, missa est”
Ý nghĩa của công thức giải tán chính là sai đi đúng như lời dạy của Giáo hội: “Cử hành Bí tích Thánh Thể được gọi là thánh lễ, lễ Mi-sa, do từ La-tinh missio, nghĩa là sai đi.Thánh lễ kết thúc với lời Hội Thánh sai các tín hữu đi vào đời, để họ thực thi thánh ý Thiên Chúa trong cuộc sống hằng ngày”7.
“Ra đi” ở đây là một sứ vụ, một mệnh lệnh loan báo Tin Mừng cho thế giới về hồng ân các tín hữu vừa lãnh nhận trong thánh lễ. Họ đến tham dự thánh lễ không phải như xem một vở tuồng hay thỏa mãn vì đã chu toàn bổn phận và giữ đúng luật, nhưng là đến để lãnh nhận bình an và tình yêu của Chúa, cũng như lãnh nhận sự sống thần linh cho chính mình. Tất nhiên, lãnh nhận rồi là để ra đi mang theo một sứ mệnh trao ban bình an cho thế giới và xây dựng bình an giữa cuộc đời, là để trao ban tình mến và sự sống của Chúa cho mọi người chung quanh, cố gắng làm cho công bình và bác ái lan được tỏa khắp nơi nhằm biểu lộ cho thế giới thấy tình yêu vô hình của Cha trên trời (x. Ga 20,17).
 |
Suy tư về ý nghĩa của lời giải tán của thánh lễ cũng như các tín hữu phải sống thánh lễ như thế nào khi rời thánh đường, Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã viết:
Công bố cái chết của Chúa “cho tới khi Ngài lại đến” (1Cr 11,26) đòi buộc những ai tham dự vào Tiệc Thánh Thể cương quyết dấn thân biến đổi cuộc sống, để một cách nào đó cuộc sống ấy hoàn toàn trở thành “Thánh Thể”. Chính hoa quả của sự biến hình cuộc sống và sự dấn thân biến đổi thế giới theo đường lối Tin Mừng, làm rạng sáng chiều kích cánh chung của việc Cử hành Thánh Thể và của tất cả đời sống Kitô giáo: “Lạy Chúa Giêsu, xin hãy đến!” (Kh 22, 20).8
Chính vì lý do này, nếu sử dụng lời chào “Lễ xong, chúc anh chị em một ngày mới bình an” hay “Lễ xong, chúc anh chị em luôn được bình an”… thì ý hướng quan yếu của nghi thức giải tán bị mất đi. Nếu nói theo Louise-Marie Chauvet, thánh lễ gồm 3 phần: Phụng vụ Lời Chúa, Phụng vụ Thánh Thể và “Phụng vụ hàng xóm”9; hay nói theo nhà thần học Ion Bria vốn gọi phần thứ ba này là “Phụng vụ sau phụng vụ”, thì những lời giải tán như thế sẽ không phản ánh ý nghĩa thánh lễ được tiếp tục nối dài trong cuộc sống khi các tín hữu vừa tham dự thánh lễ sẽ được mời bước vào phần “Phụng vụ hàng xóm” hay “Phụng vụ sau phụng vụ” tiếp theo. Lệnh truyền “Hãy làm việc này mà nhớ đến Thầy” (x. Lc 22,19; 1Cr 11,23-25) không có nghĩa là cử hành Thánh Thể chỉ giới hạn trong những bức tường của nhà thờ, nhưng các tín hữu còn được sai đi qua lời giải tán của thánh lễ: “Lễ xong, chúc anh chị em đi bình an”. Đây là một hồng ân và trách nhiệm phải sống những gì vừa cử hành: cuộc sống phải trở nên như Tấm Bánh Thánh Thể sẵn sàng được bẻ ra và đem chia sẻ.10
(còn nữa)
Lm. Giuse Phạm Đình Ái - SSS
________________________________________
1 Nghi thức thánh lễ, số 143.
2 Xc. Nghi thức thánh lễ, số 144; Quy chế Tổng quát Sách lễ Rôma (=QCSL), số 185.
3 Xc. Robert Le Gall, La Mess au Fil de Ses Rites (Chambray: C.L.D, 2001), 235.
4 Adrian Fortescue,“Ite Missa Est”,The Catholic Encyclopedia,Vol. 8 (New York: Robert Appleton Company,1910)từ http://www.newadvent.org/cathen/08253a.htm (23 Jun. 2015).
5 Xc. Phan Tấn Thành, Cử hành Bí tích Tình yêu (Sài Gòn: Học Viện Đaminh, 2012), 280.
6 Xc. Sacramentum caritatis, số 51; Phan Tấn Thành, Sđd; Lawrence J. Johnson, The Mystery of Faith: A Study of the Structural Elements of the Order of the Mass (Washington DC: FDLC, NE, 2003),134.
7 Sách Giáo lý Hội Thánh Công giáo, số 1332.
8 Thông điệp Ecclesia de Eucharistia, số 20.
9 Symbol and Sacrifice(Collegeville, Minnesota., 1995) Trích lại trong Eucharist: The Basic Spirituality https://theeucharist.wordpress.com/index/chapter-7-the-post-eucharist-mission/
10 Xc. Sách Giáo lý Hội Thánh Công giáo, số 1070; Quy chế Tổng quát Sách lễ Rôma, số 90c; Ecclesia de Eucharistia 20.
Bình luận