Một giáo hội hiệp hành

Cả anh chị em nữa, vào làm vườn nho cho tôi đi (Mt 20, 1-16)

Từ Cẩm nang cho Thượng Hội Ðồng về tính hiệp hành, tôi được đánh động bởi 5 điều xác quyết:

Một là “Con đường hiệp hành này chính là con đường Thiên Chúa mong đợi nơi Hội Thánh của thiên niên kỷ thứ ba” (Cẩm nang 1.2). Hai là “Con đường hiệp hành này là cách hiệu quả nhất để biểu lộ và thực hành bản chất của Giáo hội với tư cách là Dân Chúa lữ hành và truyền giáo” (Cẩm nang 1.2). Ba là “Nên xem đây là một cơ hội thúc đẩy sự hoán cải mục vụ và hiệp hành của mỗi giáo hội địa phương để việc truyền giáo trổ sinh hoa trái dồi dào hơn” (Cẩm nang 1.1). Bốn là tính hiệp hành không chỉ là dạng thức tiến hành,modus procendivà dạng thức sống,modus vivendi, song cũng là dạng thức đào tạo, modus formandi (Tài liệu chuẩn bị 9.14). Năm là “Toàn bộ tiến trình hiệp hành có mục đích thúc đẩy những trải nghiệm sống động về sự phân định, tham gia và đồng trách nhiệm, là nơi quy tụ mọi loại ân sủng khác nhau để phục vụ cho sứ mạng của Hội Thánh trên toàn thế giới” (Cẩm nang 1.3).

Với những xác quyết trên, tôi nhìn vào sinh hoạt của Ủy ban Giáo dân trực thuộc HÐGMVN nhiệm kỳ XIV 2019-2022 và nhìn vào lịch sử 61 năm (1960-2021) của giáo phận Long Xuyên.

Từ đầu tháng 11.2021, giáo phận Long Xuyên đã có những chuẩn bị cho ngày khai mạc Thượng Hội đồng Giám mục cấp giáo phận (diễn ra vào 28.11)

Ủy ban Giáo dân trực thuộc HÐGMVN ước mong một giáo hội tham gia, hiệp thông, đồng trách nhiệm của mọi thành phần Dân Chúa

Ðược soi sáng bởi số 27 trong Thư Chung hậu Ðại hội Dân Chúa 2020 của HÐGMVN về sự trân trọng cần có đối với sự tham gia đa dạng của giáo dân vào sinh hoạt của Giáo hội Việt Nam, và về trách nhiệm đào tạo hàng giáo dân, Ủy ban Giáo dân đã đưa ra tôn chỉ cho sinh hoạt: “ Mọi Kitô hữu với Bí tích Rửa Tội đều bình đẳng trong phẩm giá là con Thiên Chúa và là anh chị em với nhau trong gia đình của Thiên Chúa, và trong ơn gọi “Anh em hãy nên hoàn thiện như Cha trên trời là Ðấng hoàn thiện”. Tuy có những ơn gọi khác nhau, nhưng mọi Kitô hữu đều là những môn đệ bước theo Chúa Kitô theo cách thế riêng của mình. Ðồng thời mọi người đều được mời gọi góp phần tham dự vào sứ vụ ngôn sứ, tư tế và vương đế của Chúa Kitô trong thế giới hôm nay” (Nội quy, điều 5).

Ðồng thời, Ủy ban đề ra nhiệm vụ, theo đó: “Tập trung vào việc đào tạo người tín hữu giáo dân ngày càng trưởng thành để sống căn tính và thi hành sứ vụ của người giáo dân trong Giáo hội và trong thế giới hôm nay, với đường hướng “tham gia, hiệp thông, đồng trách nhiệm vì sứ vụ loan báo Tin Mừng”. 4 lãnh vực huấn luyện tông đồ giáo dân là tu đức của người tông đồ giáo dân, nhân bản của người tông đồ sống giữa đời, kiến thức của Hội Thánh và lãnh vực những kỹ năng cho sứ vụ tông đồ” (Nội quy điều 7).

Trong thực tế, thực hiện điều 8 trong nội quy của Ủy ban Giáo dân, Ủy ban đã tổ chức với sự tham gia của giáo dân nam nữ cùng với hàng giáo sĩ để hình thành ban điều hành cấp toàn quốc, cấp giáo tỉnh và cấp giáo phận. Hằng năm, có tổ chức các cuộc gặp gỡ để trao đổi và đưa ra quyết định thực hiện cho sinh hoạt và cùng nhau thực hiện quyết định này. Ngoài ra, hằng tháng Ban nghiên huấn của Ủy ban cấp tài liệu huấn luyện tông đồ giáo dân để các tông đồ giáo dân tại các giáo xứ trong các giáo phận có thể sử dụng để thường huấn. Ban nghiên huấn cũng cộng tác với các giáo dân của các giáo phận tổ chức các khóa huấn luyện hay thường huấn cho các tông đồ giáo dân tại các giáo phận. Ủy ban cũng đã tạo điều kiện để giáo dân có thể được đào tạo tri thức tại Học viện Công giáo Việt Nam.

Mô hình cho những cuộc gặp gỡ của Ủy ban Giáo dân là sự quy tụ của Giáo hội thời sơ khai trong Công vụ Tông đồ 2:42tt; 4: 32tt, trong đó bộc lộ tính hiệp hành trong mọi khía cạnh: phụng vụ, làm chứng, phục vụ và hiệp thông, theo ước nguyện của Chúa Kitô Phục Sinh và dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần.

Ước mong Thượng Hội Ðồng về Giáo hội hiệp hành của thiên niên kỷ thứ ba sẽ là hoa trái Công đồng Vatican II, được coi là Lễ Hiện Xuống mới trên Giáo hội cuối thế kỷ thứ hai, để đẩy mạnh hơn nữa vai trò của người giáo dân theo mô hình thỉnh ý hiệp hành: gặp gỡ, lắng nghe, và phân định với công thức “Thánh Thần và chúng tôi quyết định…” (x. Cv 15, 28).

Ủy ban giáo dân tạo điều kiện để giáo dân có thể được đào tạo tri thức tại Học viện Công giáo Việt Nam

Giáo phận Long Xuyên mời gọi mọi thành phần Dân Chúa trong giáo phận tích cực xây dựng giáo phận thành gia đình Thiên Chúa

Ðọc lại lịch sử 61 năm (1960-2021) của giáo phận trong bầu khí của Thượng Hội Ðồng về Hiệp hành, giáo phận Long Xuyên cảm nhận được sự hoạt động của Chúa Thánh Thần trong giáo phận.

Là nghị phụ của Công đồng Vatican II (1962-1965), Ðức cha tiên khởi của giáo phận - Micae Nguyễn Khắc Ngữ đã đặt nền móng cho giáo phận mới được thành lập trên giáo huấn của Công đồng, với hình ảnh giáo phận là đoàn Dân Thiên Chúa đang lữ hành. Hình ảnh Dân Thiên Chúa được thể hiện nổi bật qua 3 sinh hoạt độc đáo của giáo phận Long Xuyên: Một là các linh mục trong giáo hạt hiệp hành với Ðức Giám mục giáo phận trong dịp tĩnh tâm hằng tháng tại từng giáo hạt, sự hiệp hành trong ơn gọi giáo sĩ trong giáo phận. Hai là hai viện giáo lý, một dành cho nam, một dành cho nữ, với mục đích là đào tạo các học sinh cấp III trở thành các giáo lý viên của giáo phận. Ðây là sự hiệp hành của ơn gọi giáo dân với hàng giáo sĩ trong sứ vụ rao giảng trong giáo phận. Ba là xây dựng các trường học, tiểu học tại các giáo xứ, và 22 trường trung học của giáo phận. Ðây là sự hiệp hành của Giáo hội với dân cư địa phương trong ơn gọi làm người.

Sau năm 1975, lịch sử của quê hương sang trang mới, giáo phận thực hiện sự hiệp hành với nhau và đồng hành với dân tộc theo đường hướng Hợp pháp - Hợp tác - Thân Thiện thể hiện sống Phúc Âm giữa lòng dân tộc theo Thư chung 1980 của HÐGMVN. Ðức cha Gioan Baotixita Bùi Tuần được sai đến để thực hiện sự hiệp hành trong giai đoạn lịch sử đặc biệt này. Ðức Giám mục giáo phận tận dụng mọi cơ hội để Giáo hội hiện diện giữa cộng đoàn dân chúng và gặp gỡ đối thoại với chính quyền. Trong giáo phận có những vùng chiến tranh được tái thiết, có những vùng kinh tế mới… và sự hiện diện của hàng giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân giữa đồng bào tại địa phương là hình thức hiệp hành của giáo hội với dân tộc mình với ước mong hạt giống nước Thiên Chúa, như một hạt cải bé nhỏ trở thành cây to lớn cho chim trời có thể trú ngụ.

Vào dịp kỷ niệm 50 năm thành lập giáo phận (1960-2010), Ðức cha Giuse Trần Xuân Tiếu đã đưa ra đường hướng xây dựng giáo phận thành gia đình của Thiên Chúa, tham gia hiệp thông đồng trách nhiệm vì sứ vụ. Với đường hướng này, giáo phận đẩy mạnh sự tham gia của người tín hữu giáo dân vào các tác vụ của Giáo hội. Cụ thể: Tác vụ bí tích, điển hình là lễ sinh, ca đoàn và thừa tác viên ngoại lệ cho Rước lễ - Tác vụ Rao giảng, điển hình là giáo lý viên - Tác vụ lãnh đạo, điển hình là Hội đồng Mục vụ giáo xứ. Ðây là con đường hiệp hành trong ơn gọi nên thánh và rao giảng Tin Mừng.

Tĩnh tâm linh mục đoàn ở giáo phận cũng là dịp để các linh mục hiệp hành với Đức Giám mục

Với Thượng Hội Ðồng về hiệp hành, giáo phận Long Xuyên sẽ đẩy mạnh tính hiệp hành “được thể hiện trong cách sống và làm việc bình thường của giáo phận” . Cụ thể là:

Không còn tập thể này là cánh tay nối dài của tập thể khác, nhưng mọi thành phần và từng thành phần trong tập thể phải là một sự tham gia vào tiến trình cùng hoạch định, cùng lấy những quyết định và rồi cùng nhau thực hiện, mỗi người mỗi vẻ, theo vai trò và trách nhiệm đúng của mình trong tập thể.

Kế hoạch mục vụ của Hội đồng Mục vụ giáo xứ, giáo phận được cùng nhau phác thảo và đồng thuận. Nó diễn tả việc cùng nhau phân định tiếng gọi của Thiên Chúa, và chắc chắn người mục tử luôn ý thức trách nhiệm của mình trước tập thể và trước Ðấng sai mình. Như vậy, cùng nhau tiến bước là tất cả mọi người, với những ơn đặc sủng được trao ban khác nhau, nhưng góp phần và đồng trách nhiệm thực hiện sứ vụ, đồng thời, tất cả đều đồng tâm nhất trí hướng về nơi Thiên Chúa đang chờ đợi mình.

Giáo phận sẽ sửa đổi lại quy chế HÐMVGX cho phù hợp với tính hiệp hành, đặc biệt quan tâm đến sự góp phần của giáo dân trong những chuyên môn riêng của giáo dân như tài chánh, tài sản của Giáo hội. Thành lập HÐMV giáo phận với sự tham dự của đại diện mọi thành phần Dân Chúa trong giáo phận, để thỉnh ý hiệp hành xây dựng giáo phận hiệp hành, hiệp thông tham gia và sứ vụ.

Với tính hiệp hành trên con đường Giêsu, tĩnh tâm năm 2022 của linh mục đoàn giáo phận là cuộc hiệp hành của hàng giáo sĩ giáo phận với các dấu chỉ của thời đại. 3 dấu chỉ nổi bật là giáo sĩ trị, lạm dụng tình dục, và Thượng Hội Ðồng lần XVI. Ước mong cuộc tĩnh tâm này là cuộc thỉnh ý hiệp hành, là cuộc gặp gỡ, lắng nghe, và phân định để hiệp thông, tham gia và sứ vụ trong giáo phận.

Rất riêng tư, xin được chia sẻ: Một trong những điều mà tôi thường xuyên nhắc nhở chính mình và xin bạn bè nhắc nhở tôi là biết khước từ những hình thức biểu lộ sự “ưu ái đặc biệt” dành cho Ðức Giám mục. Những chọn lựa nhỏ bé thôi nhưng nhằm nhắc nhở bản thân, như khước từ cái ghế đặc biệt trong bữa tiệc, như đích thân đến gặp gỡ anh em linh mục để trao đổi thay vì mời đến Tòa Giám mục, như gửi tin nhắn mừng các ngày kỷ niệm của linh mục, chủng sinh, và dự tu… Nhắc nhở tôi, để chu toàn trách nhiệm, tôi cần sự hiệp hành của mọi người trong cộng đoàn Dân Chúa trong giáo phận.

Hy vọng rằng kinh nghiệm của tiến trình Thượng Hội Ðồng sẽ mang lại một mùa Xuân mới cho việc lắng nghe, phân định, đối thoại, và ra quyết định, để toàn thể Dân Chúa trong Giáo hội có thể thực hiện tốt hơn cuộc hành trình cùng bước đi bên nhau và cùng bước đi với toàn thể gia đình nhân loại, dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần. Ðược như vậy, đây chính là một Lễ Hiện Xuống mới trên Giáo hội của thiên niên kỷ thứ ba.

Giám mục Giuse TRẦN VĂN TOẢN - GP Long Xuyên