Một trí thức Công giáo dấn thân

Nhà nghiên cứu Nguyễn Ðình Ðầu vừa được Chúa gọi về lúc 12giờ50 ngày 20.9.2024, đại thọ 104 tuổi.

Sinh năm 1920 tại Hà Nội (theo gia đình là năm 1919; còn trên giấy tờ thì ghi 1923; nhưng tại nhiều tài liệu khác lại viết 1920), ông Nguyễn Đình Đầu là một trí thức Công giáo, có nhiều đóng góp trong lãnh vực lịch sử, địa lý, khảo cứu, bản đồ…, với những công trình được đánh giá cao, trong đó nổi bật là cuốn sách “Chủ quyền Việt Nam trên Biển Đông và Hoàng Sa, Trường Sa”, đã cho công chúng có cái nhìn toàn diện về lãnh thổ nước ta, đồng thời góp phần củng cố các bằng chứng lịch sử, chứng minh chủ quyền đất liền và hải đảo của Việt Nam, được đông đảo quốc tế công nhận. Tác phẩm tiêu biểu của ông có thể kể đến là 23 cuốn Địa bạ, Quân điền Bình Định; Tạp ghi Việt Sử Địa (3 tập), Nguyễn Trường Tộ với triều đình Tự Đức, Petrus Ký - Nỗi oan thế kỷ, Việt Nam quốc hiệu và cương vực…

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu đặc biệt quan tâm đến chủ quyền biển đảo, ông là người có bộ sưu tập bản đồ lớn nhất Việt Nam với hơn 3.000 bản đồ cổ, trong đó có nhiều tấm bản đồ thể hiện rất rõ hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa là của Việt Nam. Ông cũng từng là một cộng tác viên đắc lực cho nhiều tờ báo Công giáo trước năm 1975, và sau năm 1975 là cộng tác viên thường xuyên của báo Công giáo và Dân tộc.

Thương tiếc một trí thức Công giáo dấn thân với nhiều đóng góp cho Giáo hội và xã hội, rất nhiều cá nhân, đoàn thể, đại diện các tổ chức, các vị lãnh đạo từ thành phố đến trung ương đã đến viếng thăm, gởi vòng hoa, lời chia buồn đến tang quyến. Tối ngày 21.9, đoàn lãnh đạo Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQVN TPHCM do ông Nguyễn Văn Nên - Ủy viên Bộ Chính trị, bí thư Thành Ủy TPHCM làm trưởng đoàn đã tới thắp nhang và ân cần thăm hỏi, động viên, chia buồn cùng gia đình ông Nguyễn Đình Đầu. Ngày 22.9, bà Tô Thị Bích Châu - Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQVN cũng đến viếng linh cữu ông. Bà xúc động ghi lại trong sổ tang những kỷ niệm, dấu ấn, sự ngưỡng mộ về người nhân sĩ đã vượt bao khó khăn để nghiên cứu, đóng góp nhiều cho kho tư liệu lịch sử nước nhà. Bà nhắc đến sự góp phần của ông với những tài liệu minh chứng khẳng định Trường Sa, Hoàng Sa là của Việt Nam.

Nói đến biển đảo Việt Nam, nhiều người lại nhớ về ông. Trong tâm tình tưởng nhớ này, ông Nguyễn Quý Hòa, thay mặt đoàn làm phim “Biển đảo Việt Nam, nguồn cội tự bao đời” (Đài Truyền hình TPHCM) đã chia sẻ nỗi buồn sâu sắc với tang gia, đồng thời nhắn gởi cùng người quá cố: “Bác là tấm gương sáng trên cõi tạm; tấm lòng yêu quê hương, yêu biển đảo của bác có sức lan tỏa rộng đến thế hệ trẻ Việt Nam. Chúng cháu sẽ cố gắng phát huy di sản và làm sâu sắc hơn các công trình khoa học về biển đảo Việt Nam của bác để lại”.

Và từ góc độ Công giáo, với cái nhìn của một linh mục về người tín hữu Giuse Nguyễn Đình Đầu, cha Antôn Nguyễn Cao Siêu (dòng Tên) đã ghi nhận: “Hiếm có người như cụ, vừa tận tụy nghiên cứu đóng góp cho đất nước quê hương, vừa trung tín với đức tin và Giáo hội đến phút giây nhắm mắt. Cụ là tấm gương sáng cho những người trẻ hôm nay về sự cần mẫn, làm việc đến giây phút cuối đời, học hỏi không ngừng nghỉ…”.

Sáng 23.9, trước khi linh cữu ông được đưa tới nhà thờ cử hành thánh lễ và nghi thức an táng, đại diện lãnh đạo, nguyên lãnh đạo các cơ quan Trung ương và TPHCM, nhiều đồng nghiệp, thân hữu… đã hiện diện trong lễ truy điệu nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu. Trong điếu văn truy điệu do ông Nguyễn Thành Trung - Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam TPHCM, trưởng Ban tổ chức lễ tang đọc, một lần nữa, những điểm sáng trong nhân cách cùng những đóng góp của nhân sĩ Nguyễn Đình Đầu lại được nhắc nhớ: “Nhớ về ông, chúng ta nhớ về nhà học giả đáng kính, nhà nghiên cứu tận tụy, nhà ái quốc kiên cường. Ông không chỉ là một biểu tượng của tri thức mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước, sự kiên định và trách nhiệm với lịch sử, văn hóa dân tộc. Nhớ về ông, chúng ta nhớ về một trí thức Công giáo yêu nước, có uy tín cao trong đồng bào Công giáo thành phố. Ông cũng là một trong những người cùng tham gia gánh vác công việc của Ủy ban Đoàn kết Công giáo TPHCM từ những ngày đầu tiên. Nuôi dưỡng, phát huy tinh thần đại đoàn kết dân tộc, ông là tấm gương sáng ngời nhân cách và tinh thần sống. Nhớ về ông, chúng ta nhớ về một người có lối sống giản dị, khiêm nhường, nhưng đầy nhiệt huyết…”.

Thánh lễ an táng đã diễn ra trang trọng, ấm cúng tại nhà thờ Huyện Sĩ do Đức Giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp cử hành cùng với linh mục GB Huỳnh Công Minh. Trong bài giảng lễ, Đức cha Phaolô đã nhìn lại cuộc đời hơn 100 tuổi của của ông Giuse: trải qua nhiều thăng trầm, chứng kiến bao biến chuyển, sự thay đổi của xã hội, thời cuộc…, ông vẫn can đảm bước đi, bất chấp tất cả những khó khăn, dấn thân cho đất nước và Giáo hội… Đức cha cũng ghi nhận sự miệt mài nghiên cứu và kho tàng ông để lại cho hậu thế với những tập sách và bộ sưu tập bản đồ quý giá.

Trái tim của một trí thức Công giáo dấn thân, một nhân sĩ luôn trở trăn góp phần cho sự hòa bình của quê hương đất nước, đã ngừng đập, nhưng mọi người sẽ luôn nhớ đến ông. Riêng chúng tôi, anh chị em báo Công giáo và Dân tộc cũng không bao giờ quên được nụ cười nhẹ nhàng của ông trong những lần gặp gỡ…

Xin tiễn biệt ông trong lời nguyện cầu cho linh hồn Giuse được an nghỉ muôn đời trong Chúa - Đấng mà ông trọn đời yêu mến! 

LIÊN GIANG