Người khai sinh ngành kế toán

Câu chuyện vô cùng ấn tượng của một quyển sách từ thời Phục Hưng đã phản ảnh cuộc đời và sự đóng góp lớn lao của tu sĩ Luca Pacioli, dòng Phanxicô.

Nhà toán học Luca Pacioli (1445-1517) là một trong những ánh sáng dẫn đường của chủ nghĩa nhân văn thời Phục Hưng, cho thấy sự tồn tại một cách tự nhiên giữa những cống hiến cho sự phát triển của xã hội và đời sống thánh hiến. Ngày nay, thầy được xem là cha đẻ của ngành kế toán. Theo đánh giá của giới chuyên gia, công trình nghiên cứu của vị tu sĩ là ấn bản đóng vai trò nền tảng của kinh doanh hiện đại, rất quan trọng trong lịch sử của chủ nghĩa tư bản.

Thầy Luca Pacioli là người có niềm đam mê về khoa học và nhân văn không giới hạn

Ấn bản gốc giá triệu đô

Hồi giữa tháng 6 năm nay, phiên đấu giá của Christie’s tại Trung tâm Rockefeller, TP.New York, đã xuất hiện một ấn phẩm quý. Quyển sách, dài 616 trang, có tựa đề Summa de Arithmetica, xuất phát từ bàn tay tu sĩ dòng Phanxicô, thầy Luca Pacioli, và thuộc nhóm những ấn bản đầu tiên được in vào năm 1494. Trước khi lên sàn, cuốn sách được đánh giá sẽ bán với giá từ 1 triệu đến 1,5 triệu USD. Như kỳ vọng, Summa de Arithmetica được trao tay với giá 1.215.000 USD, vì cuốn sách này không những vô cùng hiếm mà còn được cho là ấn bản đánh dấu “Sự khai sinh của nền kinh doanh hiện đại”.

Quyển sách quý giá Summa de Arithmetica

Tạp chí Financial Management dẫn lời bà Margaret Ford, giám đốc quốc tế về sách và các bản thảo của Nhà Christie’s, ước tính có khoảng từ 500 đến 1.500 cuốn được xuất bản lần đầu, khi vị tu sĩ còn sống, và hiện nay chỉ còn 162 ấn bản được lưu giữ tại các viện nghiên cứu trên toàn thế giới. Phải mất 2 thập niên sau, ấn bản thứ hai mới xuất hiện vào năm 1523, sau khi thầy Pacioli qua đời vào năm 1517. Summa de Arithmeticabắt đầu với chương về số học căn bản đến đại số học. Chương thứ 9 về lĩnh vực kinh doanh và các ví dụ về hệ thống ghi sổ kép, hay hệ thống kế toán được áp dụng hiện nay. Còn chương cuối cùng về hình học và lượng giác học.

Bà Ford cho hay, Summa de Arithmeticakhông những là văn bản đầu tiên phản ánh hệ thống ghi sổ kép, mà còn chỉ dẫn cách thức “làm sao thành công trong kinh doanh”. Theo bà, thầy Pacioli đã diễn giải các hoạt động trao đổi, hối phiếu, tín dụng hoạt động như thế nào, các đại diện kinh doanh quốc tế ra sao, và ghi chép các chi phí phát sinh, lưu thông tiền tệ theo phương pháp kế toán hiện đại. Ðiều này cho thấy đầu óc đi trước thời đại của vị tu sĩ dòng Phanxicô, và tầm quan trọng của nghiên cứu này trong việc khai mở thời đại mới của kinh doanh và thương mại thế giới. Sự xuất hiện của cuốn sách quý một lần nữa thu hút sự chú ý của người thời nay đối với thầy Pacioli, một trong những nhân vật lỗi lạc của Giáo hội Công giáo.

Cuộc đời phi thường

Thầy Pacioli là người có niềm đam mê về khoa học và nhân văn không giới hạn. Bên cạnh toán học, ngài dành sự quan tâm rất lớn đối với các mảng nghệ thuật, kiến trúc, kinh doanh và thiên văn học. Ðược mệnh danh là “nhân vật kiệt xuất của thời Phục Hưng”, thầy tìm tòi để khám phá những tài liệu toán học bị lãng quên, và có kiến thức rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Vị tu sĩ trở thành người bạn lý tưởng của bậc thầy hội họa thời Phục Hưng Leonardo da Vinci. Hai người thân thiết đến nỗi cùng chia sẻ một căn hộ, và thực hiện các dự án chung. Tác phẩm vô giá của danh họa Leonardo da Vinci, The Last Supper (Bữa Tiệc Ly), đã được hoàn tất vào thời điểm tình bạn của họ đạt đến đỉnh cao, và được hoàn thành với sự hợp tác của thầy Pacioli.

Chào đời ở thị trấn Borgo San Sepolcro của vùng Tuscany vào năm 1445, chàng thanh niên Pacioli thời trẻ vô cùng may mắn khi gặp được hai nhân vật xuất sắc của thời Phục Hưng, là nhà toán học - họa sĩ Piero della Francesca (1416-1492), và học giả đa tài Leon Battista Alberti (1404-1472). Từ những bậc thầy này, tu sĩ Pacioli học được các giá trị của tinh thần nhân văn đương thời. Ðặc biệt, học giả Alberti tin vào tầm quan trọng của toán học trong việc nghiên cứu và thấu hiểu cả nghệ thuật lẫn khoa học. Ðược công nhận là thần đồng toán học, thầy cũng có cơ hội tiếp xúc với các thương gia đến từ Trung Ðông và châu Phi, học hỏi được nhiều phương pháp kinh doanh khác nhau.

Cũng trong thời gian này, vị tu sĩ tìm được các tài liệu mất tích nhiều năm của các học giả thời trước, đặc biệt là nhà toán học người Ý Fibonacci (1170-1250). Từ đó, ông đặt mục tiêu làm sao có thể tóm tắt được toán học, cho phép chúng được sử dụng phổ biến hơn trong đời sống hằng ngày với hy vọng có thể cải thiện cuộc sống của con người. Và đó là câu chuyện đằng sau sự xuất hiện của cuốn sách quý được truyền đến ngày nay.

HỒNG HOANG