Hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới lớn nhất thế giới là Amazon đứng trước nguy cơ trở thành vùng đồng bằng khô hạn vào năm 2064, do ảnh hưởng của thay đổi khí hậu và nạn phá rừng kéo dài.
Ðược công bố trên chuyên san Environment, báo cáo có tựa đề “Collision Course: Development Pushes Amazonia Toward Its Tipping Point” (tạm dịch: “Tiến trình hủy diệt: Sự phát triển đã đẩy rừng Amazon đến giới hạn”), tác giả là giáo sư Robert Walker của Ðại học Florida (Mỹ). Theo đánh giá của các nhà khoa học nắm rõ lịch sử nghiên cứu về khu rừng này, đây là dự báo đưa ra thời gian cụ thể nhất từ trước đến nay về sự cáo chung của hệ sinh thái rừng kỳ vĩ trải rộng ở nhiều nước Nam Mỹ.
 |
Nạn hạn hán và khai thác rừng
“Cách tốt nhất để hình dung về hệ sinh thái rừng đó là nó giống như một cái máy bơm”, giáo sư Walker mô tả đơn giản về vai trò và tác động của rừng đối với môi trường và khí hậu. “Rừng tái tạo độ ẩm, từ đó góp phần mang đến ‘vật liệu’ cần thiết cho hoạt động mưa tại khu vực. Nếu bạn tiếp tục phá hủy rừng, lượng mưa sẽ sụt giảm và dần dần bạn đập tan toàn bộ hệ thống bơm quý giá”, chuyên gia Mỹ phân tích.
Vị giáo sư đã giành nhiều thời gian trò chuyện với các nông dân và người khai thác gỗ ở vùng Amazon. Câu trả lời chung cho nạn phá rừng vẫn đang tiếp diễn chính là đói nghèo và xử lý quá kém nguồn lực của chính quyền. “Người dân ở đó không quá lo lắng về những vấn đề như đa dạng sinh thái, môi trường, khi họ luôn phải quan tâm đến bữa ăn kế tiếp của gia đình”, ông kể lại.
Rừng mưa nhiệt đới có thể hồi phục trước tình trạng hạn hán theo thời kỳ, tức giãn cách vài năm, theo báo cáo. Tuy nhiên, cơn hạn nghiêm trọng vào năm 2005 đã khởi đầu cho một giai đoạn khô hạn xảy ra với tần suất thường xuyên và kéo dài hơn trước. Trước đây, rừng Amazon bao phủ khoảng 700 triệu hécta, nhưng hiện diện tích của nó đã thu hẹp 20% kể từ khi quá trình khai thác rừng được đẩy mạnh. “Nếu mùa khô của phía nam Amazon tiếp tục kéo dài như vài thập niên qua, đợt hạn vào năm 2005 được xem là điểm khởi đầu của tình trạng bình thường mới trước khi kết thúc thế kỷ 21”, giáo sư Walker ghi nhận.
 |
“Khát nước” triền miên
Giai đoạn hạn hán kéo dài hơn không chỉ do nạn phá rừng, mà còn đến từ các nguyên nhân chung như tình trạng ấm lên toàn cầu và thay đổi khí hậu. Tác động trên phạm vi toàn thế giới này có nghĩa là chỉ riêng những hành động mang tính địa phương vẫn không đủ để cứu lấy rừng Amazon, nơi đóng vai trò tồn trữ khối lượng lớn carbon từ carbon dioxide (CO2), tác nhân chính gây ra biến đổi khí hậu. Mỗi một thập niên, mùa khô đã kéo dài trung bình thêm 6,5 ngày.
Cơ quan Quản lý Khí quyển và Ðại dương Mỹ (NOAA) ghi nhận mật độ các vụ cháy rừng đang gia tăng ở rừng mưa Brazil, dựa trên dữ liệu do mạng lưới vệ tinh của cơ quan này ghi nhận. Trong báo cáo vào năm 2019, NOAA nhấn mạnh khu vực Amazon trải qua 3 đợt hạn hán chính, thuộc phạm trù “chỉ diễn ra một lần trong mỗi thế kỷ”, nhưng lại xảy ra vào các năm 2005, 2010, và 2015 - 2016. Theo giáo sư Robert Walker, phong trào vận động vì môi trường ở Brazil và trên toàn thế giới hoạt động mạnh mẽ trong hai thập niên 1980 và 1990, nhưng kể từ đó tàn lụi dần.
“Tốc độ phá rừng đang gia tăng sau khi ở mức thấp lịch sử vào năm 2012”, theo ông Walker. Chuyên gia người Mỹ cảnh báo chính quyền Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro dường như không cho thấy nỗ lực để hạn chế nạn khai thác qua mức các nguồn tài nguyên tự nhiên của vùng Amazon. Ðiểm đặc biệt của báo cáo lần này là đưa ra mức dự đoán cụ thể về vận mệnh nhiều khả năng sẽ bi thảm của rừng Amazon, theo nhận định của một nhà nghiên cứu về khu vực là Nathan Moore, trợ lý giáo sư khoa địa chất của Ðại học bang Michigan (Mỹ).
 |
“Giáo sư Walker là người đầu tiên đưa ra mốc là năm 2064, thời điểm chúng ta gần như chắc chắn sẽ chứng kiến thảm họa ập đến nếu không đồng lòng hành động một cách mạnh mẽ”, ông Moore cảnh báo. Theo dự báo, phần lớn diện tích rừng sẽ trở thành đồng cỏ và sẽ chẳng bao giờ quay lại trạng thái của rừng mưa như trước. “Toàn bộ những lợi ích khổng lồ mà Amazon mang đến sẽ không còn nữa, từ nguồn nước, gỗ dồi dào, đến thực phẩm và thảo dược để điều chế các dòng thuốc men mới”, ông Moore kết luận.
BẠCH LINH
Bình luận