Thánh giá và thập tự giá

Lễ Suy tôn Thánh Giá có ngay từ thế kỷ thứ tư. Lễ này được cử hành sau lễ Cung hiến Thánh Đường Phục Sinh được xây ở Giêrusalem, trên Mồ Thánh, vào năm 335. Thánh giá là biểu tượng của ơn cứu độ mà Chúa Giêsu Kitô đã hoàn thành khi Người tình nguyện chết trên thập tự giá vì loài người và cho cả vũ trụ này. Tuy nhiên, nhiều Kitô hữu ngày nay chưa cảm nghiệm được giá trị của Thánh Giá. Vì thế, chúng ta cùng tìm hiểu giá trị của thập giá và thánh giá trong đời sống tín hữu Chúa Kitô.

Thập giá trong đời sống con người

Trước khi đi tìm ý nghĩa của thập giá và thánh giá, nên phân biệt từ ngữ, vì tín hữu Việt Nam đang dùng nhiều từ như “thập giá, thánh giá, thập tự giá, khổ giá, thập ác…”, nhưng lại không quan tâm đến ý nghĩa, nên đã gây hiểu lầm (x. Lm. Stêphanô Huỳnh Trụ, Tìm hiểu từ vựng Công giáo, NXB Tôn Giáo, 2021, tr. 568-573).

Theo nghĩa chữ: Thập giá gồm từ Thập nghĩa là mười trong chữ Hán và từ Giá là cái khung để treo. Thánh giá theo nghĩa chữ: Thánh là thuộc về thần linh, giá là cái khung để treo. Thập tự giá là “khung gỗ có hình chữ thập” gồm một đường thẳng và một đường ngang ngắn hơn của chữ Hán, hay chữ T của tiếng Hy Lạp. Đây là từ đúng hơn, nhưng nhiều tín hữu quen dùng từ “thập giá” có nghĩa là “mười cái giá” chứ không phải “cái giá hình chữ thập”.

Thập tự giá là hình phạt nặng nề nhất mà người Rôma dùng để thi hành án tử hình, bằng cách cột hoặc đóng đinh vào cây gỗ các phạm nhân nô lệ hoặc không phải là công dân Rôma để răn đe quần chúng. Vì thế, thập tự giá là dấu hiệu của đau khổ, ô nhục, sợ hãi và chết chóc. Chúa Giêsu đã bị đóng đinh vào thập tự giá (x. Lc 24,39; Ga 20,25.27) sau khi đã vác từ thành Giêrusalem lên Núi Sọ (x. Mc 13,22). Từ khi Chúa Giêsu tự hiến thân mình trên thập tự giá, Người đã thánh hiến các đau khổ, tủi nhục và cái chết, khiến nó đã trở thành thánh giá, trở thành biểu tượng của hy vọng và tình yêu, của vâng phục và tận hiến, của sự sống và vinh quang (x. 1Cr 1,17-25).

Ngay từ khi xuất hiện trên trái đất, con người đã phải đối mặt với đau khổ, bệnh tật, già yếu và chết chóc như một lẽ thường tình của đời sống, trong khi vẫn mơ ước hạnh phúc, khỏe mạnh, trẻ trung và sống mãi. Đó là những thập tự giá mà con người đối diện.

Hành trình của dân tộc Do Thái trên đường về Đất Hứa phải đối mặt với đói khát, đau khổ, chết chóc do những con rắn độc gây nên cũng diễn tả thân phận bi thảm đó. Việc can thiệp của Thiên Chúa qua ông Môsê, khi ông làm con rắn đồng treo lên cây cột để hễ ai bị rắn cắn mà nhìn lên rắn đồng thì được sống, như báo trước ơn cứu độ được Đức Giêsu thực hiện khi bị treo trên cây thập tự giá sau này (x. Ds 21,4-9).

Như thế, thập tự giá luôn tồn tại nơi mỗi người trong suốt cuộc đời trần thế. Đau khổ, bất hạnh, chết chóc chỉ là mặt trái của sung sướng, hạnh phúc, sự sống, bởi vì chúng ta là con người có thân xác vật chất và tinh thần linh thiêng. Vì là vật chất lệ thuộc vào không gian và thời gian nên có đói no, nóng lạnh, tốt xấu, yếu khỏe, sống chết. Vì là tinh thần nên ta có tự do và nô lệ, tình yêu và thù hận, tư tưởng trong sáng hay vẩn đục, ý chí mạnh mẽ hay nhu nhược …, theo từng thời đại và không gian khác nhau.

Chính các thập tự giá này lại nhắc nhở con người tìm về cội nguồn hiện hữu của mọi điều tích cực là Thiên Chúa. Ngài là Người Cha vô cùng tốt lành đã dựng nên con người và vũ trụ tốt đẹp ngay từ thuở ban đầu vì yêu thương tất cả (x. Ga 3,16). Đồng thời chúng cũng cảnh báo con người về các điều tiêu cực, khi họ chiều theo tham vọng và dục vọng để loại bỏ Thiên Chúa ra khỏi lòng mình, trước các cám dỗ của quỷ ma.

Thánh giá cứu độ

Hơn nữa, các thập tự giá đó cũng mời gọi con người hướng về Đấng Cứu Độ sẽ đến và chịu treo trên giá gỗ để Người biến đổi tất cả thành thánh giá. Nhờ đó, họ được chữa lành khỏi vết cắn của con rắn độc Satan (x. St 3,1-24), hóa giải với Người Cha của mình và tìm lại được nguồn hạnh phúc vô biên, nguồn chân thiện mỹ vô tận và sự sống vĩnh hằng như lòng luôn mong ước. Nhưng để đạt được điều đó, Đấng Cứu Độ phải có đủ các điều kiện.

Trước hết, Đấng đó phải có phẩm cách của Thiên Chúa thì mới có thể “nói chuyện ngang hàng” với Thiên Chúa để hòa giải con người với Thiên Chúa. Chỉ Ngôi Lời Thiên Chúa mới có đủ tư cách này. Nhờ đó, hành động hòa giải của Người mới có giá trị tuyệt đối, không thể đảo ngược, chỉ cần làm một lần là đủ, và lan tỏa cho mọi người, mọi vật của vũ trụ trong mọi thời gian và không gian. Nhưng đồng thời, Đấng đó cũng phải vừa là con người, mang thân xác vật chất của vũ trụ này để thay mặt mọi người và mọi loài nói lên lời tạ tội với Thiên Chúa và tỏ lòng vâng phục trọn vẹn, bù lại cho tội không vâng phục trước đây. Chính vì thế mà Ngôi Lời Thiên Chúa đã làm người, thành Đức Giêsu Nazareth, hòa nhập vào một không gian cụ thể là nước Do Thái, và một thời gian xác định cách chúng ta hơn 2000 năm.

Thứ đến, Đấng đó phải tự nguyện đón nhận thập tự giá tượng trưng cho mọi đau khổ, bất hạnh, tủi nhục và chết chóc như hậu quả của tội lỗi để đền tội thay cho con người và vũ trụ. Nhờ hành động đầy ý thức và tình yêu này của Người Con Một, Thiên Chúa không những đã trả lại cho con người và vũ trụ những gì họ đã đánh mất khi còn là thụ tạo, mà còn ban cho tất cả mọi ân huệ cao quý của con cái Thiên Chúa là được chia sẻ sự sống kỳ diệu, phi thường của chính Thiên Chúa. Tất cả những biến cố xảy ra khi Chúa Giêsu chịu chết trên thập tự giá và cuộc sống lại của Người đã chứng minh điều đó: sự rúng động của đất trời, các lần hiện ra của Đấng Phục Sinh…

Lời Thánh Kinh hôm nay xác định: “Đức Giêsu Kitô vốn dĩ là Thiên Chúa mà không nghĩ phải nhất quyết duy trì địa vị ngang hàng với Thiên Chúa, nhưng đã hoàn toàn trút bỏ vinh quang, mặc lấy thân nô lệ, trở nên giống phàm nhân, sống như người trần thế. Người lại còn hạ mình vâng lời cho đến nỗi bằng lòng chịu chết, chết trên cây thập tự. Chính vì thế, Thiên Chúa đã suy tôn Người…” (Pl 2,6-9).

Hiểu được ý nghĩa của thập giá, chúng ta mới thấy mình cần phải tích cực hành động cùng với Chúa Giêsu loại bỏ những tiêu cực ra khỏi cuộc sống. Nhưng đồng thời cũng sẵn lòng đón nhận chúng vì tình yêu trọn vẹn dành cho Chúa và cho muôn loài.

Lm Antôn Nguyễn Ngọc Sơn