“Thinh lặng” và “lắng nghe” tại Thượng Hội đồng Giám mục

Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ 16 - “Hướng đến một Giáo hội hiệp hành: Hiệp thông, Tham gia và Sứ vụ” - đã khai mạc Ðại hội đồng lần thứ nhất vào ngày 4.10 và các phiên làm việc sẽ diễn ra cho đến ngày 28.10. Thánh lễ bế mạc sẽ được tổ chức trọng thể ở Ðền thờ Thánh Phêrô vào ngày 29.10.

Trong bài phát biểu khai mạc ở Đại thính đường Phaolô VI của Vatican tại phiên toàn thể đầu tiên vào chiều 4.10, Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhấn mạnh: “Nếu Chúa Thánh Thần không hiện diện giữa chúng ta, kỳ công nghị này sẽ không mang lại kết quả tốt đẹp”. Tham dự Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ 16 có 464 vị, gồm hồng y, giám mục, linh mục, tu sĩ, giáo dân đến từ khắp thế giới; trong số này, có 364 vị (54 phụ nữ) được quyền bỏ phiếu. Đây là lần đầu tiên có những tham dự viên không phải giám mục được bỏ phiếu tại Thượng Hội đồng.

Thánh lễ khai mạc Thượng Hội đồng Giám mục vào sáng 4.10 tại quảng trường Thánh Phêrô - ảnh: Vatican Media

“Chay tịnh về phát ngôn”

Đức Thánh Cha nhắc lại với các tham dự viên, “Thượng Hội đồng không phải là một nghị viện”. Cùng trong phiên làm việc đầu tiên vào chiều 4.10, Đức Hồng y Jean-Claude Hollerich, Tổng Giám mục Luxembourg, Tổng Tường trình viên của kỳ công nghị đã khẳng định điều tương tự, thêm rằng tại Thượng Hội đồng, tham dự viên không phải là những nghị sĩ tranh luận để thông qua các điều luật, “không phải là một cuộc đối đầu giữa quan điểm A với quan điểm B”, và cũng không có ai “có cảm giác chiến thắng hay thất bại” khi kết thúc thảo luận.

Về phương hướng làm việc, Đức Phanxicô mời gọi các tham dự viên hãy từ chối “những tiếng nói không đến từ Thánh Thần”, mà cụ thể là “tính trần tục” và “thói nói xấu”, “Nếu các bạn không đồng ý với những gì mà một vị giám mục, một nữ tu hay giáo dân đã trình bày, hãy nói trước mặt người đó, vì đây là Thượng Hội đồng!”. Ngài cũng có lời nhắc nhở các nhà báo tác nghiệp tại kỳ công nghị rằng những Thượng Hội đồng trước đây từng bị ảnh hưởng tiêu cực bởi “áp lực của truyền thông”, do các báo đài quá tập trung vào một số chủ đề như ly dị - tái hôn (Thượng Hội đồng về Gia đình năm 2014-2015), hay câu hỏi về việc truyền chức cho nam giới đã lập gia đình (Thượng Hội đồng về vùng Amazon, 2019).

Các tham dự viên ngồi thành 40 bàn ở các phiên toàn thể - ảnh: Vatican Media

Liên quan đến những chủ đề có thể dẫn đến bất đồng ý kiến, Đức Thánh Cha nhận định rằng “Giáo hội cần tạm dừng lại, như các thánh tông đồ đã có lúc tạm dừng sau Thứ Sáu Tuần Thánh. Các vị dừng vì đã lo sợ, chúng ta thì không lo sợ. Đây là khoảng lặng để toàn Giáo hội lắng nghe”. Theo Đức Phanxicô, tại Thượng Hội đồng, việc lắng nghe phải là ưu tiên, trước hết là lắng nghe Chúa Thánh Thần, lắng nghe người khác trình bày, lắng nghe những ai đến từ phương xa, nghe họ chia sẻ về những trải nghiệm của bản thân, của cộng đoàn Dân Chúa tại địa phương. Cần phải tránh tình trạng những quan điểm cá nhân lại chiếm ưu thế so với tính hòa hợp của tập thề. Để làm như thế, “cần một sự chay tịnh về phát ngôn trước công chúng”. Trong buổi canh thức đại kết vào tối 30.9, sau khi dành một khoảng thời gian khá dài để thinh thặng tại quảng trường Thánh Phêrô, Đức Giáo Hoàng cũng giảng giải rằng cần sự “thinh lặng” để cộng đoàn không bị ảnh hưởng bởi “những hệ tư tưởng” hay sự phân cực về quan điểm: “Sự thật không cần đến những tiếng hét bạo lực để có thể chạm đến tâm khảm con người”.

“Thinh lặng” và “lắng nghe” cũng hiện diện trong Bản Quy tắc làm việc tại Thượng Hội đồng, được Phòng Báo chí Tòa Thánh công bố: “Để đảm bảo quyền tự do phát biểu quan điểm của mỗi người và sự khách quan khi cùng nhau phân định các vấn đề, các tham dự viên được yêu cầu giữ kín nội dung trình bày của mình và của người khác tại công nghị. Quy tắc này tiếp tục có hiệu lực sau khi kết thúc Thượng Hội đồng”. Việc ghi âm, quay phim để phát tán những phần phát biểu tại các phiên toàn thể hoặc phiên làm việc nhóm cũng bị cấm. Trong suốt thời gian diễn ra Thượng Hội đồng, Phòng Báo chí Tòa Thánh sẽ ra thông cáo hoặc tổ chức họp báo để tóm tắt diễn biến làm việc.

Những phương hướng, quy tắc làm việc nói trên, nhằm giúp các tham dự viên đến từ khắp thế giới, trong vài tuần lễ, có thể cùng nhau, trong bầu khí cầu nguyện - thay vì sự đối lập hoặc phân cực, hiểu được những con đường mà Chúa Thánh Thần chỉ dẫn để loan báo Tin Mừng cho mọi người, với một Giáo hội luôn trung thành với nguồn cội nhưng vẫn mở rộng cửa, “Nhà Cha, nơi luôn có chỗ cho mỗi người”.

Bàn của Đức Thánh Cha được đặt ở vị trí hơi cao hơn và có thể quan sát được toàn cảnh - ảnh: Vatican Media

Mọi tham dự viên đều bình đẳng

Tại kỳ Thượng Hội đồng lần này, các tham dự viên ngoài những phiên làm việc toàn thể, và phiên làm việc theo nhóm (phân chia theo các ngôn ngữ: Anh, Bồ Đào Nha, Pháp, Tây Ban Nha, Ý) sẽ cùng nhau tham dự các buổi cầu nguyện và thánh lễ. Giữa các phần trình bày ở những phiên làm việc sẽ có những khoảng thời gian dành cho thinh lặng. Kết thúc kỳ công nghị, một Tài liệu Tổng hợp sẽ được trình lên Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Đức Hồng y Jean-Claude Hollerich hy vọng văn bản này sẽ phác thảo nên hướng đi chính cho Đại hội đồng lần thứ hai của Thượng Hội đồng Giám mục sẽ diễn ra vào tháng 10.2024: “Lý tưởng nhất là Tài liệu Tổng hợp chỉ ra được những điểm đã được các tham dự viên - những đại diện cho cộng đoàn Dân Chúa - nhất trí, để từ đó đề xuất những giải pháp có thể áp dụng để đáp lại lời mời gọi của Chúa Thánh Thần. Văn bản này cũng sẽ chỉ ra những vấn đề nào cần được phân tích sâu hơn”.

Vị Tổng Tường trình viên cũng cho biết về cách sắp xếp ở Đại Thính đường Phaolô VI. Cụ thể, ở các phiên toàn thể, các tham dự viên sẽ ngồi tại 40 bàn tròn. Các bàn này cũng được phân chia theo 5 ngôn ngữ chính của công nghị, mỗi bàn có từ 10 đến 12 người. Từng bàn đều được trang bị màn hình và một máy quay để mọi người đều có thể thấy mặt người phát biểu. Chỉ có một bàn duy nhất được đặt hơi cao hơn những bàn khác, và ở vị trí để có thể quan sát toàn cảnh, là bàn của Đức Thánh Cha. Ngồi cạnh ngài là Đức Hồng y Mario Grech, Tổng Thư ký Thượng Hội đồng; Đức Hồng y Hollerich, Tổng Tường trình viên; nữ tu Nathalie Becquart, Phó Tổng thư ký… Ở “bàn trung tâm” này, ngoài Đức Phanxicô, có 3 vị là tu sĩ dòng Tên, bao gồm Đức Hồng y Hollerich.

Tại các bàn khác, các vị hồng y sẽ ngồi ở vị trí đối diện với Đức Thánh Cha. 54 phụ nữ và 43 giáo dân sẽ được chia đều ra các nhóm. Cách sắp xếp này, theo Tổng Tường trình viên, nhằm nhấn mạnh sự bình đẳng, “không ngồi theo thứ tự phẩm trật”, qua đó, “phản ánh được trải nghiệm của Dân Chúa trên con đường hiệp hành đã mở ra từ năm 2021”. “Không ai trong chúng tôi là ‘nhân vật chính’ của Thượng Hội đồng. Vị trí này là của Chúa Thánh Thần”, Đức Hồng y Hollerich nhấn mạnh. Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ 16 được tổ chức thành 3 giai đoạn, giáo phận, châu lục, hoàn vũ; Đại hội đồng đang diễn ra tại Rome là giai đoạn thứ 3, hoàn vũ.

Lan Chi