Tu sĩ – một gia sản thiêng liêng quý báu của Giáo hội

Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Đệ (ĐGM NVĐ), SBD, Chủ tịch Ủy Ban Tu sĩ thuộc Hội Đồng Giám mục Việt Nam (HĐGMVN), Giám mục giáo phận Thái Bình, đã dành cho báo Công giáo và Dân tộc (CGvDT) một buổi trao đổi về hiện trạng đời sống tu trì và nhận định về đời sống thánh hiến tại Việt Nam. Trong bài trả lời phỏng vấn này, ngài cũng đã cởi mở chia sẻ về kinh nghiệm sống đời thánh hiến của bản thân…

Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Đệ, Giám mục Giáo phận Thái Bình

CGvDT: Đức Thánh Cha Phanxicô đã quyết định mở ra Năm Đời sống thánh hiến, bắt đầu từ ngày 30.11.2014, Chúa nhật thứ I Mùa Vọng và kết thúc vào lễ Dâng Chúa Giêsu vào Đền thờ ngày 02.02.2016, với tư cách là Chủ tịch Ủy ban Tu sĩ trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam, xin Đức cha có một vài suy nghĩ về sự kiện này?

ĐGM NVĐ: Theo báo cáo của các Dòng tu, Tu hội và Tu đoàn Tông đồ về chương trình và sinh hoạt trong “Năm Đời sống thánh hiến” từ 30.11.2014 đến 02.02.2016, đặc biệt trong ngày khai mạc vừa qua, tôi có thể khẳng định Giáo hội toàn cầu và cách riêng, giới tu sĩ trên thế giới và tại Việt Nam đã hưởng ứng và đón nhận “Năm Đời sống thánh hiến” cách hân hoan, tin tưởng và đầy lòng biết ơn.

Thật vậy, với hơn một triệu ba trăm ngàn tu sĩ nam nữ trên khắp thế giới (1.000.000 nữ tu và 300.000 nam tu) sinh sống và hoạt động trong 1.493 Dòng tu (1243 Dòng nữ và 250 Dòng nam) và riêng tại Việt Nam với hơn mười sáu ngàn (16.500) tu sĩ nam nữ (13.500 nữ tu và 3.000 nam tu) sinh sống và hoạt động trong 175 Dòng tu, tu Hội đời, Tu đoàn Tông đồ (46 Dòng nam và 129 Dòng nữ), họ làm thành một gia sản thiêng liêng quý báu của Giáo hội, một sức mạnh tinh thần vô song, sẵn sàng chiến đấu chống lại mọi sự dữ, sự ác, tàn bạo và bất công đang lan tràn khắp nơi trên thế giới.

Ý thức được tầm quan trọng và lợi ích của giới tu sĩ trong đời sống Giáo hội và xã hội, Đức Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã tổ chức một Thượng Hội đồng Giám mục thế giới về “Đời sống tận hiến” vào tháng 10.1994, đã nói lên sự quan tâm đặc biệt đến vai trò và sứ mệnh của tu sĩ. Việc Đức Thánh Cha Phanxicô quyết định mở “Năm Đời sống thánh hiến” khẳng định một lần nữa về ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng đặc biệt của giới tu sĩ trên thế giới và tại Việt Nam. Giới tu sĩ luôn có một vị trí tích cực và hiệu quả trong việc sống và chứng tá Tin Mừng giữa lòng thế giới và dân tộc. Họ làm chứng nhân và loan truyền Lòng Chúa Thương Xót đến với mọi người, cách riêng người nghèo khổ, cùng cực, bị áp bức và bỏ rơi bên lề xã hội như mẹ thánh Têrêxa Calcutta hay cha thánh Maximilien Kolbe... và nhiều nam nữ tu sĩ khác .

CGvDT: Chắc hẳn Ủy ban Tu sĩ sẽ có rất nhiều những sinh hoạt cụ thể cho Năm Đời sống thánh hiến?

ĐGM NVĐ: Ủy ban Tu sĩ HĐGMVN đã kết hợp với Liên hiệp Bề trên Thượng cấp tại Việt Nam (LHBTTCVN) để cùng nhau bàn thảo, biên soạn chương trình học hỏi và tổ chức “Năm Đời sống thánh hiến” cho các tu sĩ tại Việt Nam. Về nội dung và lợi ích của “Năm Đời sống thánh hiến”, các tài liệu của ĐTC Phanxicô và Thánh Bộ Tu sĩ đã cung cấp rất đầy đủ, phong phú và dồi dào trên các phương tiện truyền thông xã hội, trang mạng, báo chí... Còn việc tổ chức, học tập, thi đua, quảng bá ơn gọi thế nào để đem lại lợi ích tối đa cho các tu sĩ của mình và cho ơn gọi giới trẻ trong suốt “Năm Đời sống thánh hiến” thì tùy thuộc Bề Trên tổng quyền của mỗi Hội Dòng, Tu hội và Tu đoàn tông đồ. Ban Tu sĩ HĐGMVN và LHBTTCVN đã có những hướng dẫn chung như sau:

- Cấp Hội Dòng, Tu hội đời, Tu đoàn Tông đồ: Bề trên Dòng các cấp trách nhiệm lên chương trình kế hoạch cụ thể cả “Năm Đời sống thánh hiến” cho các thành viên của mình học tập, đào sâu và thực hành theo tôn chỉ và mục đích đã được ĐTC Phanxicô và Bộ Tu sĩ nêu lên trong các tông thư. Đồng thời tổ chức trọng thể “Ngày Ơn Gọi” để quảng bá, giới thiệu và phát triển ơn gọi cho giới trẻ vì tương lai của Giáo hội và Dòng tu.

- Cấp giáo phận: Tương tự như trên, vị Đặc trách Tu sĩ giáo phận cùng với các bề trên Dòng tu, (các Trưởng cộng đoàn Tu sĩ, Tu đoàn Tông đồ, Tu hội đời) tích cực đề xuất các sáng kiến, kế hoạch, tổ chức “Năm Đời sống thánh hiến” cho Đức cha giáo phận và xin sự hướng dẫn chấp thuận của ngài. Gợi ý một số kinh nghiệm tổ chức của các giáo phận: Nhiều giáo phận đã có chương trình cả năm; ngày gặp gỡ dành cho tất cả các tu sĩ trong giáo phận; ngày cầu nguyện cho ơn Thiên Triệu; ngày học hỏi đời thánh hiến; ngày đại hội tu sĩ toàn quốc 7-8.11.2015; ngày bế mạc “Năm Đời sống thánh hiến” (2.2.2016).

- Cấp giáo tỉnh: Như cấp giáo phận, vị đặc trách Tu sĩ của Tổng Giáo phận phối hợp với các vị đặc trách Tu sĩ các giáo phận trong giáo tỉnh, chủ động đề xuất các sáng kiến, kế hoạch, tổ chức “Năm Đời sống thánh hiến” cho Đức Tổng Giám mục giáo tỉnh, xin sự hướng dẫn chấp thuận của các ngài.

- Cấp toàn quốc: Ban Tu sĩ HĐGMVN và Liên hiệp BTTC Dòng tu Việt Nam đã thống nhất chương trình mừng “Năm Đời sống thánh hiến” toàn quốc như sau: Tổ chức đại hội Tu sĩ toàn quốc mừng “Năm Đời sống thánh hiến” vào thứ 7 ngày 07.11.2015 tại TTMV TGP TPHCM. Mọi thành phần sống đời thánh hiến trong các Dòng tu, Tu đoàn Tông đồ, Tu hội đời đều được mời tham dự, cách riêng các thành viên trẻ. Xuất bản các văn kiện và tài liệu của Giáo hội liên quan đến đời sống thánh hiến.

CGvDT: Thưa Đức cha, hiện nay đời sống thánh hiến tại Việt Nam đang đối mặt với những khó khăn gì?

ĐGM NVĐ: Cuộc sống nào cũng có đầy khó khăn và thách đố. Nhưng khó khăn càng nhiều, thách đố càng gắt gao thì đời sống càng có ý nghĩa và giá trị. Đời sống tu trì cũng không miễn trừ. Khó khăn chính của người tu gồm có:

- Khó khăn thiêng liêng: Sự trống rỗng tâm hồn, nội tâm khô khan, mất niềm tin, kéo theo sự suy sụp tinh thần, bỏ cuộc, chạy theo các cám dỗ, buông thả lý tưởng tu trì! Chỉ có Chúa và ơn Chúa ban cách riêng trong “Năm Đời sống thánh hiến” mới có thể cứu thoát người tu khỏi các cạm bẫy của ma quỷ và thế gian.

- Thách đố xã hội: Mục đích chính của người tu là sống theo gương Chúa Kitô dấn thân, phục vụ các nhu cầu sống của mọi người, cách riêng của những trẻ sơ sinh, mồ côi, các thai nhi bị giết ngay từ trong bụng mẹ; những người nghèo đói, neo đơn, ốm đau, bệnh tật hiểm nghèo, phong cùi, Aids, Sida, HIV; các em học sinh cơ nhỡ, bỏ học, hư hỏng, bụi đời, di dân lao động, làm ăn phương xa, sớm trở thành nạn nhân của các tệ đoan xã hội, rượu chè, cờ bạc, hút chích, trộm cắp, cướp của giết người...

Đối với người tu sĩ, các thách đố lớn lao này không làm họ nhụt chí, mà ngược lại chính là đối tượng yêu thương và dấn thân phục vụ của lý tưởng tu trì. Họ coi đây là những hiện thân sống động của Chúa Kitô, nên họ vui vẻ, tự nguyện, sẵn sàng, hy sinh, dấn thân phục vụ.

CGvDT: Vậy Ủy ban Tu sĩ có những định hướng gì về việc đào tạo và huấn luyện tu sĩ trước thực trạng trên?

ĐGM NVĐ: Trước thực trạng trên, để các tu sĩ hiện tại và tương lai có thể khắc phục được các khó khăn thiêng liêng và thách đố xã hội, theo tôi điều tiên quyết là các tu sĩ phải có Chúa, đầy ắp Chúa trong con người mình, mọi nơi, mọi lúc, trong tư tưởng, lời nói, việc làm của mình. Như Thánh Phaolô đã nói : “Tôi sống nhưng không còn là tôi sống, mà Chúa Kitô sống trong tôi” (Gl 2,20). Tu sĩ hay linh mục nào có Chúa thì có tất cả mọi sự và làm được mọi sự. Không có Chúa hay thiếu vắng Chúa trong đời mình là đầu mối của mọi bất hạnh, khổ đau và rối ren của bản thân người tu, cộng đoàn tu và dòng tu nơi người đó sống!

Bền bỉ trung thành với mục đích chính của Đấng sáng lập Dòng là điều kiện để Dòng tu được phát triển như lòng Chúa mong muốn, và người tu sĩ được bình an, hạnh phúc trong ơn gọi. Như mỗi loài hoa có một nét độc đáo làm thành bản sắc riêng của mình, thì mỗi Dòng tu cũng cần gìn giữ, bảo vệ và phát triển mục đích chính của Dòng. Vì thế, mỗi tu sĩ cần thấm nhuần, sống đúng mục đích chính của dòng mình.

Ngày nay, một số tu sĩ hay Dòng tu đã lãng quên hay đánh mất phương hướng về mục đích, sứ mạng chính của Dòng mình, cũng là của chính mình. Vì thế, việc đào tạo và cách riêng các nhà đào tạo (Formators) là những người được trao trách nhiệm trực tiếp đồng hành thường trực với các thụ nhân trong các nhà tập, học viện... cần đào tạo bằng gương sáng, bằng đời sống, hơn là lý thuyết, thường xuyên ở với các thụ nhân như người cha, người thầy, người bạn. Có như vậy, việc giáo dục đào tạo mới đem lại hiệu quả như lòng Chúa và Đấng sáng lập Dòng mong muốn.

CGvDT: Xin Đức cha cho chúng con một vài nhận xét về ơn gọi tu sĩ tại Việt Nam?

ĐGM NVĐ: Xét về số lượng, ơn gọi tại Việt Nam vẫn còn nhiều và phong phú, (16.500 tu sĩ nam nữ), nhưng xét về chất lượng và tinh thần, thì còn nhiều mặt cần được cải thiện và canh tân để đúng với đường hướng của Giáo hội hầu đáp ứng được các nhu cầu mới của thế giới hôm nay.

Các bề trên tổng quyền và những người được trao trách nhiệm đào tạo huấn luyện tu sĩ, cần phải cân nhắc, tìm nguyên nhân, lý do và giải pháp để việc đào tạo có hiệu quả và chất lượng hơn! Đặc biệt cần quan tâm đến các việc sau :

- Cần nghiêm khắc và kỹ lưỡng hơn trong việc tuyển chọn và đào tạo huấn luyện ơn gọi, không quá dễ dãi trong việc cho khấn hay cứu vớt những người không thích hợp.

- Khi tiếp nhận các ơn gọi muộn, các Dòng, Tu hội và Tu đoàn, cần phải cân nhắc kỹ lưỡng, tìm hiểu rõ các nguyên nhân lý do trước khi tiếp nhận.

- Một yếu tố khác cũng quan trọng và cần thiết, nhất là trong xã hội và Giáo hội ngày nay, đó là đời sống thanh khiết của các ơn gọi, cách riêng các ơn gọi muộn. Bề trên Tổng quyền và Ban Đào tạo cần lưu tâm, cân nhắc đặc biệt.

CGvDT: Với kinh nghiệm của một tu sĩ và là mục tử, xin Đức cha chia sẻ với độc giả Công giáo và Dân tộc về kinh nghiệm sống đời thánh hiến của mình?

ĐGM NVĐ: Nói về bản thân mình, tốt hay xấu, luôn luôn là điều bất đắc dĩ đối với mọi người, nhưng trước câu hỏi này, thì tôi không e ngại gì.

Ngược lại, với tâm tình biết ơn sâu xa, tôi xin chia sẻ một vài cảm nghiệm như sau: Nhìn lại 57 năm đi tu (1958) và 50 năm khấn Dòng (1965), tôi cảm nhận rất bình an và hạnh phúc trong ơn gọi của một tu sĩ Saledieng Don Bosco. Tôi luôn tạ ơn Chúa, Đức Mẹ và Thánh Gioan Bosco. Không có mẹ Dòng nuôi dưỡng, không có các bề trền, cha giáo đã đón nhận và hy sinh, giáo dục, dạy dỗ tôi, thì đã không có tôi ngày hôm nay. Thật vậy, tất cả những gì tôi đang có đều do, nhờ và qua mẹ Dòng. Tôi chưa bao giờ có cảm giác chán chường, than trách hay ca thán về mẹ Dòng của mình, dù có không ít những chông gai, đau khổ, khó khăn, thử thách.

Kính thưa quý độc giả Công giáo và Dân tộc, tôi sẽ rất vui và vô cùng biết ơn, nếu qua những dòng tâm sự này, có bạn trẻ hay độc giả nào cảm kích và có ý định đi tu, dấn thân phục vụ người trẻ, cách riêng giới trẻ nghèo khổ, cùng cực và bị bỏ rơi, thì hãy coi đây là dấu chỉ Chúa đang gọi bạn và mong chờ sự đáp trả của bạn.

CGvDT: Chúng con xin hết lòng cảm ơn Đức cha !

Trung Nhân thực hiện