Nằm trên đỉnh núi Corcovado cao 700m nhìn xuống Rio de Janeiro, Tượng Chúa Kitô Cứu Thế (tên địa phương là Cristo Redentor) dang rộng vòng tay gởi lời chào ấm áp tới những người lui tới thành phố của xứ sở Samba.
Một người con của Rio là nhà thiết kế Gilson Martins kể, điều đầu tiên ông nhìn thấy vào thời điểm máy bay đáp xuống phi trường thành phố là tượng Chúa. Trước câu hỏi phải chăng ông cố ý tìm kiếm bóng dáng bức tượng mỗi khi quay về thành phố quê hương, Martins nói không. Ngược lại, ông có cảm giác bức tượng luôn mời gọi mình mỗi khi quay lại Rio.
Nỗ lực bảo tồn công trình thế kỷ
Trong gần một thế kỷ, tượng Chúa Kitô Cứu Thế là biểu tượng của Rio de Janeiro và rộng hơn nữa là của Brazil. Tháng 2.1922, kiến trúc sư Heitor da Silva Costa đoạt giải thiết kế đối với công trình tượng Chúa khổng lồ trên đỉnh núi. Chín năm sau, dự án hoàn thành và bức tượng được khánh thành ngày 12.10.1931. Đến nay, cả thế giới đều biết đến bức tượng chiều cao 30m, đặt trên bệ cao 8m, sải tay 28m và nặng 635 tấn ở quốc gia Nam Mỹ này. Bức tượng hiện là một phần của công trình “Quang cảnh Carioca giữa núi và biển” được UNESCO công nhận là di sản thế giới. Công tác bảo tồn tượng khổng lồ không phải là chuyện dễ dàng, nhất là khi khu vực nằm trong vùng phải hứng chịu thời tiết cực đoan suốt nhiều thập niên qua. Kỹ sư Paulo Vidal, phụ trách dự án bảo tồn ở Rio thuộc Viện Di sản Lịch sử và Mỹ thuật Brazil (IPHAN), cho biết tượng Chúa đối mặt các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, từ nắng gắt gây ảnh hưởng vật liệu, đến những cơn gió rát từ hướng tây nam mang theo cát biển và muối làm bong tróc bề mặt tượng.
Đó là chưa kể các tia sét. Rio de Janeiro là thành phố của sét, nên vị trí trên cao của bức tượng khiến công trình trở thành mục tiêu của những cơn sét. Giới hữu trách đã lắp đặt hệ thống cột thu lôi trên đỉnh và đáy tượng. Theo thời gian, hệ thống cột thu lôi được cải tiến và mở rộng vì bão dữ xuất hiện với tần suất cao hơn trước. Năm 2021, kích thước các cột thu lôi trên đỉnh đã tăng lên gấp 4 so với ban đầu, còn mạng lưới cột thu lôi dưới đất cũng được mở rộng. Cứ mỗi 10 năm kể từ thập niên 1980, chính quyền Rio lại triển khai nỗ lực bảo tồn quy mô lớn đối với bức tượng. Nơi này cũng nhận được sự theo dõi sát sao nhằm phát hiện ngay nhu cầu cần phải thực hiện bảo tồn khẩn cấp. “Chúng tôi nắm rõ dạng vật liệu, những quy trình thoái hóa, những yếu tố tác động và đặc điểm của cấu trúc xây dựng”, ông Vidal giải thích.
Tượng Chúa Kitô Cứu Thế có tổng cộng 5 lỗ lớn cho phép người thực hiện công tác bảo tồn tiến vào bên trong. Bên cạnh đó còn 14 lỗ nhỏ hơn, khi mở đóng có vai trò thông khí cho tượng. Kỹ sư Márcia Braga, chuyên gia từng dẫn đầu dự án bảo tồn vào năm 2010, cho biết đội của bà đã tìm được dấu vết những bào tử xuất phát từ rừng nhiệt đới trên tượng. Họ dùng các tia nước ở nhiệt độ 700 C để tẩy sạch bào tử khỏi bề mặt tượng. Tính đến lần bảo tồn gần nhất được thực hiện trong giai đoạn 2020-2022, tổng cộng khoảng 300.000 phiến đá trong số 6 triệu phiến đá bao phủ toàn bộ bức tượng, đã được thay mới kể từ khi công trình hoàn tất gần 100 năm trước.
“Người bạn” thuở ấu thơ
Bên cạnh việc là minh chứng cho đẳng cấp của Brazil trong lĩnh vực công trình dân dụng, bức tượng còn mang đến ý nghĩa sâu xa hơn thế. Đối với cariocas, từ chỉ người dân sinh sống ở Rio de Janeiro, tượng Chúa chẳng khác nào thành viên trong gia đình. Nhà thiết kế Gilson Martins từng tổ chức hai cuộc triển lãm với chủ đề xoay quanh tượng Chúa Kitô Cứu Thế. Gần đây, ông ra mắt 5 bài hát, với 3 bài về bức tượng. “Đối với tôi, bức tượng chẳng khác nào huynh đệ, bạn bè lâu năm, luôn hiện diện trong cuộc đời tôi”, ông Martins chia sẻ với Đài CNN. Còn với ông Vidal, tượng Chúa Kitô Cứu Thế chẳng khác nào là dấu ấn lãnh thổ, “nếu thấy tượng Chúa, tôi biết rằng mình đang ở nhà”.
Nhà phân tích kiến trúc Francesco Perrotta-Bosch lại đề cập một khía cạnh khác của tượng. Theo ông, Rio de Janeiro nổi tiếng là nơi có những con người giàu sụ cũng như những người nghèo cùng cực. Thế nhưng, theo một nghĩa nào đó, bức tượng “ôm trọn” lấy những con người thuộc về các tầng lớp khác nhau. Dù ở khu người giàu hoặc khu ổ chuột, họ đều có thể nhìn thấy tượng.
Một hướng dẫn viên du lịch tên Cristina Arroio kể lại, bà chứng kiến không ít du khách nước ngoài khóc trước bức tượng. Đối với họ, việc đến nơi và chạm vào tượng Chúa Kitô Cứu Thế chính là thời khắc giấc mơ thành hiện thực. Bằng cách nào đó, tượng Chúa vốn là biểu tượng của một tôn giáo, cuối cùng lại đại diện cho tinh thần cả quốc gia Brazil. Và đó chính là “phép lạ” mà tượng Chúa Kitô Cứu Thế đã mang đến.
HỒNG HOANG
Bình luận