Là một linh mục có niềm say mê sưu tầm cổ vật, cha Giuse Nguyễn Hữu Triết - chánh xứ Tân Sa Châu (TGP TPHCM), trưởng Ban Văn hóa TGP TPHCM cũng dành sự quan tâm cho những di vật liên quan đến các vị tử đạo và cuộc bắt đạo xưa kia. Thế nhưng cha chia sẻ rằng, công cuộc tìm kiếm này lại gặp phải không ít khó khăn và những gì đã “gặt hái” được cho đến thời điểm này cũng không có nhiều.
 |
1.
Vị mục tử gốc Hải Dương cho biết, để tìm lại những cổ vật liên quan đến cuộc bắt đạo, đặc biệt về các thánh tử đạo tại Việt Nam không phải dễ. Trước hết là bởi người Việt không có thói quen lưu giữ. “Dân mình trước giờ có tính cái gì xong là thôi, ít người có ý niệm giữ lại rồi truyền từ đời này sang đời khác. Việc sưu tầm, khảo cứu vì vậy cũng vướng trở ngại. Ví như cuốn Truyện Kiều, cụ Nguyễn Du viết hoàn tất trong khoảng thời gian từ 1814-1820. Ấy thế mà đến nay chưa ai tìm được bản gốc. Bản cũ nhất bây giờ là năm 1886, cũng chỉ là sao chép lại thôi. Hành trình tìm kiếm các di vật của những vị tử đạo xưa cũng không ngoại lệ. Những cổ vật vì không được lưu tâm gìn giữ nên biết đâu đã bị hủy hoặc là thất lạc không tìm ra nguồn gốc nữa. Đó là cái khó đầu tiên cho người sưu tầm”. Cũng theo cha Triết, khí hậu nhiệt đới, mưa bão nhiều ở nước ta cũng đã không thuận lợi cho việc lưu trữ. Thêm vào đó, nhà cửa khi xưa toàn nhà tranh vách đất; cộng thêm cả một thời gian dài phải chịu loạn lạc, bom đạn chiến tranh… Bấy nhiêu đó cũng đủ làm khó những người thuộc thế hệ trước trong việc lưu lại di vật cho thế hệ sau.
Trước đây, Ủy ban Văn hóa trực thuộc HĐGMVN đã rất nỗ lực trong việc đi tìm kiếm lại dấu vết của tiền nhân. Thế nhưng kết quả cũng chỉ là những mẫu đất lấy nơi pháp trường Bảy Mẫu (Nam Định), pháp trường Năm Mẫu (Hải Dương)… “Sưu tầm lại di vật thánh tử đạo không chỉ đơn giản là ‘tìm lại’ mà còn là công việc mang ý nghĩa tưởng nhớ, biết ơn, đồng thời củng cố thêm đức tin cho người Kitô hữu. Nhưng nếu chỉ có sự cố gắng từ phía các linh mục trong ủy ban thôi mà, không nhận được sự chung tay thì thực sự khó có được kết quả như mong đợi”, cha Triết bày tỏ. Về phía Ban Văn hóa TGP TPHCM, trong nhiều năm qua đã không ngừng lội ngược dòng lịch sử, lần theo vết các vị tử đạo. Dù vậy, cha Triết cho hay hiện tại cũng chỉ tìm được hai vật có mối dây liên hệ gần với cuộc bắt đạo khi xưa: một chiếc bàn và phụ bản trong một quyển sách cổ được các vị thừa sai viết.
 |
| Chiếc bàn lễ cho cha Lê Đăng Niêm tặng lại cho cha Nguyễn Hữu Triết |
2.
Được biết, chiếc bàn do cha Gioan Baotixita Lê Đăng Niêm - chánh xứ Thủ Thiêm (TGP TPHCM) đã tặng lại cho vị linh mục trưởng Ban Văn hóa TGP TPHCM vào khoảng năm 2012. Cha Niêm kể lại, chiếc bàn này là của một nhà lương dân. Trong cuộc bắt đạo, cha Giuse Niên, một trong những linh mục về giúp mục vụ cho giáo họ Thủ Thiêm (vào giữa thế kỷ XIX, giáo họ Thủ Thiêm mới thành lập, chưa là giáo xứ) lúc bấy giờ đã trốn tránh quân binh và làm lễ trên đó. “Đây là một vật kỷ niệm của xứ, nhưng để ở đây thì nó lẻ tẻ, làm vậy uổng đi nên tôi đem tặng cho cha Triết vì ngài là người chuyên sưu tầm và đã có rất nhiều món đồ mang giá trị lịch sử”, cha Niêm giải thích. Giờ đây, tặng vật này đã được đặt cùng với các vật cổ khác tại nhà truyền thống TGP TPHCM. Về phụ bản trong quyển sách đã nhắc đến ở trên lại là một câu chuyện may mắn và tình cờ. Cha Triết nhớ lại, 8 năm về trước, ngài có mua một cuốn sách cổ từ anh bác sĩ vừa ở Pháp về. Lúc mở pho sách ra, cha phát hiện bên trong là phụ bản có hình vẽ 4 vị thánh tử đạo Việt Nam (gốc người nước ngoài). Sách hiện được cha cất giữ cùng với các vật sưu tầm khác nơi nhà thờ Tân Sa Châu.
Nhiều năm gắn bó với niềm say mê sưu tầm cổ vật, cha Triết vẫn ôm nỗi trở trăn tìm lại các di vật của thánh tử đạo. Với nhiều chướng ngại giăng mắc như vậy, ngài mong ước: “Bản thân tôi vì còn giáo xứ để coi sóc nên thời gian đi lại tìm tòi cũng không có. Thiết nghĩ, ngoài các linh mục, những người có phận sự, chỉ mong có thêm nhiều tín hữu quan tâm đến vấn đề này. Nhất là những người có chuyên môn, am hiểu về sưu tầm, khảo cổ”.
Ðỗ Yên
Bình luận