127 giờ của Ðức Tổng Giám mục Paul Richard Gallagher tại Việt Nam

Sự kiện Ðức Tổng Giám mục Paul Richard Gallagher thăm Việt Nam vào trung tuần tháng 4.2024 thu hút sự quan tâm của nhiều thành phần xã hội và giáo hội. Bởi lẽ, đây là lần đầu tiên một vị Ngoại trưởng Tòa Thánh đặt chân đến dải đất hình chữ S.

TỪ THỦ ĐÔ…

Chuyến bay mang số hiệu QR976 của hãng hàng không Qatar Airways đã đưa vị Ngoại trưởng Tòa Thánh đáp xuống sân bay Nội Bài lúc 13g05ph ngày 9 tháng 4 năm 2024, mở đầu một chuyến đi với lịch làm việc và thăm viếng dày kín.

Tại Hà Nội, ĐTGM Paul Richard Gallagher đã có cuộc gặp gỡ với Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn chiều ngày 9.4.2024, với Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà sáng ngày 10.4 (xin xem CGvDT số 2438).

Đặc biệt, ĐTGM Gallagher đã có cuộc hội kiến với Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Trụ sở Chính phủ vào chiều 10.4. Đoàn của Ngoại trưởng Tòa Thánh có ĐTGM Marek Zalewski - Đại diện thường trú của Tòa Thánh tại Việt Nam, cùng các vị thuộc Ban Thường vụ Hội đồng Giám mục Việt Nam. Tại buổi tiếp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chào mừng Đức Tổng Giám mục Gallagher thăm Việt Nam và đánh giá chuyến thăm Việt Nam đầu tiên của một Ngoại trưởng Tòa Thánh - nhất là sau khi thiết lập đại diện thường trú tại Việt Nam - có ý nghĩa quan trọng đối với cộng đồng Công giáo trong nước, góp phần tăng cường hơn nữa quan hệ giữa Việt Nam - Vatican đang phát triển tích cực. Thủ tướng Phạm Minh Chính tin tưởng chuyến thăm của ĐTGM Gallagher thành công tốt đẹp và cũng là dịp để ngài thăm 3 Tổng Giáo phận, chứng kiến tận mắt sự phát triển của cộng đồng Công giáo Việt Nam.

Trao đổi về tình hình tôn giáo tại Việt Nam, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết Việt Nam là quốc gia đa tôn giáo với 27 triệu tín hữu, chiếm 27% dân số cả nước, trong đó cộng đồng Công giáo phát triển mạnh mẽ với hơn 7,2 triệu giáo dân; Nhà nước Việt Nam thực hiện chính sách nhất quán tôn trọng và bảo đảm tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người dân với hệ thống chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo ngày càng hoàn thiện, bảo đảm hành lang pháp lý cho các hoạt động tôn giáo.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính bày tỏ mong muốn cộng đồng Công giáo Việt Nam phát huy tinh thần “kính Chúa, yêu nước”, “giáo dân tốt là công dân tốt”, sống tốt đời đẹp đạo, tích cực tham gia xây dựng và chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước; tiếp tục góp phần củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết tôn giáo; Giáo hội Công giáo Việt Nam tiếp tục phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống tốt đẹp gắn bó, đồng hành với dân tộc và tiếp tục đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Thủ tướng chia sẻ những thành tựu phát triển của Việt Nam với mục tiêu dân giàu, nước mạnh; củng cố đại đoàn kết dân tộc, trong đó có cộng đồng Công giáo; xây dựng nhà nước pháp quyền do dân, vì dân, lấy con người là trung tâm, chủ thể, mục tiêu, động lực của sự phát triển. Các thành tựu của Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận, đánh giá cao.

Bày tỏ vui mừng về quan hệ Việt Nam - Vatican thời gian qua có nhiều tiến triển, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá cao hai bên tích cực duy trì trao đổi, tiếp xúc của lãnh đạo cấp cao cũng như kết quả hoạt động của Nhóm công tác hỗn hợp Việt Nam - Vatican; chính quyền các cấp và địa phương Việt Nam trong thời gian qua đã tạo thuận lợi cho hoạt động của Đại diện Thường trú Tòa Thánh. Thủ tướng cho rằng việc hai bên nâng cấp quan hệ lên Đại diện thường trú là dấu mốc quan trọng và là kết quả của một quá trình trao đổi tích cực trên tinh thần tôn trọng, hợp tác và hiểu biết lẫn nhau, đồng thời thể hiện Nhà nước Việt Nam luôn tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của các tôn giáo, trong đó có Công giáo.

Ngoại trưởng Tòa Thánh Paul Richard Gallagher cảm ơn lời chúc mừng nhân dịp Mùa Phục Sinh và lời thăm hỏi của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng gởi Đức Giáo Hoàng Phanxicô và của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gởi Đức Hồng y Quốc vụ khanh Pietro Parolin. Ngài bày tỏ ấn tượng về thành tựu phát triển kinh tế - xã hội và đối ngoại của Việt Nam, tự hào vì trong đó có sự đóng góp của cộng đồng Công giáo Việt Nam; đồng thời tin tưởng rằng cộng đồng Công giáo nơi đây mong muốn và có khả năng góp phần nhiều hơn nữa cho sự phát triển thịnh vượng của đất nước mình.

Đức TGM Gallagher bày tỏ vui mừng trước sự phát triển tốt đẹp của quan hệ Việt Nam - Tòa Thánh thông qua việc duy trì các tiếp xúc cấp cao, cũng như vai trò tích cực của Nhóm công tác hỗn hợp Việt Nam - Vatican; mong muốn hai bên sớm tổ chức kỳ họp thứ 11 tại Hà Nội. Ngài cảm ơn và tin rằng các cơ quan chức năng Việt Nam sẽ tiếp tục hỗ trợ, tạo điều kiện cho các hoạt động của Đại diện Thường trú Tòa Thánh tại Việt Nam hoàn thành tốt sứ vụ được Đức Giáo Hoàng Phanxicô giao phó. Đức cha tin tưởng với sự hiểu biết lẫn nhau, đối thoại chân thành, quan hệ Việt Nam - Tòa Thánh sẽ đạt được những tiến triển mới.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhất trí với Ngoại trưởng Tòa Thánh về việc tiếp tục thúc đẩy các tiếp xúc cấp cao, trong đó có chuyến thăm Việt Nam của Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Nhân dịp này, ĐTGM Gallagher đã chuyển lời thăm hỏi của Đức Giáo Hoàng Phanxicô tới lãnh đạo Việt Nam và chuyển tới Thủ tướng Phạm Minh Chính lời mời thăm Vatican của Đức Hồng y Quốc vụ khanh Pietro Parolin.

… ĐẾN CỐ ĐÔ

Sau khi có cuộc làm việc với Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và dâng lễ tại nhà thờ Chánh tòa Hà Nội chiều ngày 10.4.2024, ngay hôm sau, Ngoại Trưởng Tòa Thánh đã vào thăm Tổng Giáo phận Huế. Chỉ ít giờ sau khi đáp chuyến bay, ĐTGM đã đến Đại Chủng viện Xuân Bích. Tháp tùng đoàn có Đức ông John David Putzer, Thư ký; ĐTGM Marek Zaleswki, Đại diện Tòa Thánh thường trú tại Việt Nam; Đức cha Giuse Nguyễn Chí Linh, Tổng Giám mục TGP Huế; Đức cha Giuse Đặng Đức Ngân, Tổng Giám mục phó TGP Huế và linh mục Giuse Đào Nguyên Vũ, Chánh Văn phòng HĐGM Việt Nam. ĐTGM Paul Richard Gallagher đã nói chuyện với các Đại chủng sinh về tầm quan trọng trong đào tạo linh mục của Giáo hội và tâm thế của người chủng sinh giữa xã hội ngày nay. Ngài cho rằng “Giáo hội cần các linh mục là những nhà thừa sai bác ái, được sai vào thế giới với niềm vui đầy tràn. Họ có sức thúc đẩy mình nói xin vâng với Đức Giêsu Kitô mỗi ngày, ngay cả khi phải hy sinh với những sở thích, những khao khát, dự tính riêng”; đồng thời khẳng định Giáo hội rất kỹ lưỡng trong việc đào tạo các linh mục, vì lẽ “Các mục tử của Giáo hội không chỉ sống đức tin, mà còn phải có khả năng truyền thụ đức tin và dạy cho người khác biết sống đức tin một cách chân thực”. Đức Tổng dẫn chứng gương sáng thánh tử đạo Lê Bảo Tịnh, một người kiên trung với Chúa. “Tôi luôn được đánh động bởi những lời khí khái này của thánh Phaolô Lê Bảo Tịnh, mà Giáo hội mời gọi chúng ta suy ngẫm trong giờ Kinh Sách ngày Lễ kính nhớ Các Thánh Tử Đạo Việt Nam. Trong một lá thư gởi cho các chủng sinh ở Kẻ Vĩnh vào năm 1843, ngài viết: Ngục thất này quả là một hình ảnh sống động của hỏa ngục đời đời: ngoài gông cùm, xiềng xích, dây thừng, lại còn thêm sự nóng giận, oán thù, nguyền rủa, những lời tục tĩu, sự gây gỗ, những hành vi xấu xa và cả nỗi chán nản, buồn phiền… Những cực hình này thường làm cho người khác buồn sầu, nhưng nhờ ơn Chúa giúp, tôi vẫn đầy vui sướng hân hoan, bởi vì tôi không chỉ có một mình, nhưng có Đức Kitô ở cùng tôi”, ngài huấn dụ. Bầu khí buổi trò chuyện ấm áp hơn trong phần trao đổi, khi được hỏi ấn tượng về Việt Nam, Ngoại Trưởng Tòa Thánh đã nhắc tới thánh lễ ở nhà thờ Chánh tòa Hà Nội, với các tín hữu sốt sắng, nhiệt thành. Khi có chủng sinh hỏi về tiến trình ngoại giao Việt Nam - Vatican, vị Tổng Giám mục đã dành thời gian nhắc lại những bước tiến vượt bậc trong lịch sử đến hiện tại, và bày tỏ sự lạc quan trong tương lai…

Một trong những hoạt động nổi bật tại TGP Huế của ĐTGM Ngoại trưởng là dâng lễ tại nhà thờ Chánh tòa Phủ Cam sáng 12.4. Đức Tổng Giám mục Huế Giuse Nguyễn Chí Linh giới thiệu phái đoàn ngoại giao Tòa Thánh như “những vị thượng khách” của cộng đoàn Dân Chúa nơi đây. Trước phần kết lễ, Đức Tổng đã có đôi lời nhắn nhủ các thành phần Dân Chúa xứ Huế. Ngài cho biết, ngay khi đầu lễ đã nhìn thấy hình ảnh khu vực tưởng niệm các Thánh tử đạo Việt Nam trong nội vi và được đánh động: “Đó không chỉ là những kỷ niệm trong lịch sử Giáo hội Việt Nam mà chúng ta tưởng nhớ, nhưng còn là những mẫu gương để giáo dân Việt Nam tiến bước trong đời sống đức tin”. Đức Tổng Giuse Nguyễn Chí Linh thay mặt giáo phận tặng Đức Tổng Paul Richard Gallagher bức tượng Đức Mẹ La Vang để kỷ niệm chuyến đi. Cũng trong chuyến thăm miền Trung, ĐTGM Ngoại Trưởng Tòa Thánh còn đến Đà Nẵng, Hội An… để tìm hiểu thêm về văn hóa Việt…

THĂM CÔNG TRÌNH TRÙNG TU NHÀ THỜ CHÁNH TÒA SÀI GÒN VÀ LÀM VIỆC VỚI HĐGM VIỆT NAM

Từ Đà Nẵng, ĐTGM Paul Richard Gallagher đáp chuyến bay mang số hiệu VN119 của hãng hàng không Vietnam Airlines đến sân bay Tân Sơn Nhất lúc 13g19ph ngày 13.4.2024. Vị Ngoại trưởng ở lại TGP TPHCM trong 48 tiếng đồng hồ.

Buổi chiều 13.4, ĐTGM Gallagher thăm nhà thờ Chánh tòa Đức Bà Sài Gòn, công trình 144 năm tuổi đang được trùng tu; cùng đi còn có Đức TGM Marek Zaleswki, Đức ông John David Putzer. Sau khi được ĐTGM Chủ tịch HĐGM Việt Nam và một số Giám mục, linh mục đón, ngài đến viếng tượng đài Đức Mẹ Hòa Bình trước sân thánh đường, thăm hỏi các kỹ thuật viên đang làm việc nơi đây, nghe cha Tổng Đại diện kiêm Chánh xứ Chánh tòa - Trưởng ban trùng tu giới thiệu về lịch sử ngôi nhà thờ và quá trình bị hư hỏng do thời gian, cũng như các công đoạn trùng tu đã thực hiện được sau 7 năm. Cha Trưởng ban cho biết công trình đại trùng tu đã hoàn thành hơn 50%. Việc trùng tu được tiến hành kỹ lưỡng nhằm bảo tồn lâu dài, tôn trọng kiến trúc; các vật liệu đều được nhập từ châu Âu, chi phí hiện nay đã vượt lên cao so với ước tính ban đầu và dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2027. Phái đoàn Ngoại giao Tòa Thánh cũng đã gặp gỡ ông Mark Willems - Giám đốc Kỹ thuật công trình trùng tu và bà Ngô Phương Thanh - Giám đốc công ty Eurohaus - Haustechni, nghe chia sẻ về những yêu cầu kỹ thuật và sự tỉ mỉ khi thực hiện dự án. Và sau đó thăm hỏi công việc trùng tu của ngôi nhà thờ đang tiếp diễn ở năm thứ 7. Đức Tổng Giám mục TGP TPHCM Giuse Nguyễn Năng, Đức Giám mục phụ tá TGP TPHCM Giuse Bùi Công Trác, cha Chánh văn phòng HĐGMVN cũng đã cùng hiện diện, trao đổi.

Giáo dân tại Tổng giáo phận TPHCM từ lúc hay tin Ngoại trưởng Tòa Thánh thăm Việt Nam, và nhất là lúc biết lịch trình sẽ đến nhà thờ Chánh tòa Đức Bà Sài Gòn chủ sự thánh lễ thì rất háo hức. Nếu như ở Hà Nội, ngay thánh lễ đầu tiên dâng trong hành trình của Đức Tổng Paul Richard Gallagher, ĐTGM Giuse Vũ Văn Thiên bày tỏ hy vọng “Chuyến thăm sẽ mang tới tác động tích cực cho đời sống đức tin Công giáo tại Việt Nam…”, thì thực vậy, nhìn dòng người đông kín có mặt tại nhà thờ Đức Bà Sài Gòn từ 15g, dẫu cho 17g30 mới diễn ra thánh lễ, trong sự thành kính pha lẫn những hồ hởi, đợi chờ…, phần nào cảm nghiệm được hiệu ứng trong giáo dân, được mang đến từ chuyến di của Đức Tổng Gallagher. Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Khảm, Giám mục giáo phận Mỹ Tho trong bài giảng lễ đã so sánh số lượng người đông “không kém gì thánh lễ vào thời điểm năm 1989, khi Đức Hồng y Roger Etchegaray, Chủ tịch Hội đồng Tòa thánh Công lý và Hòa bình tới Việt Nam và chủ sự thánh lễ tại nhà thờ Chánh tòa Đức Bà”. Đó là lần đầu tiên kể từ năm 1975, Tòa Thánh cử một vị sứ giả tới Việt Nam. Còn bây giờ là lần đầu tiên, một vị Ngoại trưởng Tòa Thánh tới.

Làm nghề mua ve chai, ngày nào cũng bận rộn, nhưng bà Phạm Thị Lan vẫn tranh thủ nghỉ một buổi đến dự lễ để “được nhìn thấy ĐTGM Ngoại trưởng Tòa Thánh bằng xương bằng thịt”. Người phụ nữ với vẻ bề ngoài lam lũ, mái tóc hoa râm, từ giáo xứ Đa Minh - Ba Chuông, do không biết đi xe máy, nên đến nhà thờ bằng xe ôm công nghệ. Tìm được chỗ ngồi ở hàng ghế thứ 8, bà Lan cảm thấy an tâm vì ở khoảng cách này giúp bà nhìn lên bàn thờ dễ dàng hơn. Bà chia sẻ những cảm xúc chân chất: “Tôi không hiểu vị trí Ngoại trưởng cao trọng thế nào, chỉ biết là Đức Thánh Cha cử ngài tới. Đức Tổng ở Rome hay làm việc với Đức Thánh Cha và bây giờ đến thăm Giáo hội tại Việt Nam là đem tình yêu thương và sự quan tâm của Tòa Thánh đến cho giáo dân mình. Tôi hy vọng Việt Nam sẽ để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp nơi ngài”. Còn bà Phạm Thị Thái Linh, giáo dân xứ Phú Xuân thì nói đã quyết chí đi dự lễ cho bằng được: “Tôi theo dõi thông tin Công giáo mấy ngày nay kỹ lắm, ở giáo xứ tôi, cha chánh xứ cũng cập nhật thông tin cho mọi người liên tục. Từ nhà tôi qua đây thì cũng khá xa bởi Phú Xuân ở ngoại thành và tôi cũng đã lớn tuổi, mắt kém, thành ra phải rủ mấy người nữa cùng đi chung taxi lên đây. Thật tình là ngoài lòng mến trước một vị cao trọng ở xa đến, còn vì một chút tò mò nữa. Ngoài ra, xưa nay tôi cũng yêu mến ca đoàn Đồng Tâm của nhà thờ Chánh tòa nên hôm nay vui lắm vì vừa được tham dự thánh lễ đặc biệt như vậy, lại còn được nghe ca đoàn mình thích. Tôi cũng đến sớm nhưng lượng người dự lễ quá đông, không dễ tìm được chỗ ngồi, nhưng vì lớn tuổi nên được ban điều phối ưu tiên”. Trong số giáo dân tham dự lễ còn có những sinh viên, học sinh, cụ già…, rất đa dạng thành phần. Để chuẩn bị cho thánh lễ cùng các hoạt động của ĐTGM Ngoại trưởng Tòa Thánh tại TPHCM diễn ra thuận lợi, trật tự, ban tổ chức đã kết hợp với các đơn vị hỗ trợ bên ngoài. Ông Lê Văn Khánh - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn vệ sĩ Hoàng Bảo Long - kể, ngay khi nhận được lời mời tham gia phục vụ sự kiện, công ty đã lập tức lên kế hoạch khảo sát, lập sơ đồ và phối hợp với các ban ngành nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối, giúp cuộc viếng thăm được tốt đẹp: “Chúng tôi thấy rất vinh dự nhưng cũng đầy lo lắng. Qua mỗi sự kiện, lực lượng vệ sĩ, bảo vệ của công ty lại thêm kinh nghiệm để làm tốt hơn công việc được giao. Riêng về ngày Chúa nhật diễn ra cuộc họp tại văn phòng HĐGM Việt Nam thì được xem thành công về mọi mặt, trong đó có khâu tiếp đón, phân luồng giao thông, giữ trật tự trong và ngoài khu vực …”.

Trở lại với thánh lễ, đầu tiên ĐTGM Paul Richard Gallagher dâng tại nhà thờ Chánh tòa Đức Bà Sài Gòn, các Đức Giám mục thuộc giáo tỉnh miền Nam đều tề tựu đông đủ, ngoài ra còn có một số Đức cha ở các giáo phận khác. Đức Tổng Giám mục Paul Richard Gallagher chủ tế, ngài gởi lời chào tới tín hữu, bày tỏ lạc quan về quan hệ Việt Nam - Tòa Thánh, và nhắn nhủ các thành phần Dân Chúa cùng đồng hành, hợp tác, xây dựng Giáo hội và xã hội trong khi chờ đợi Đức Thánh Cha đến thăm vào một ngày không xa. Đức Giám mục Mỹ Tho Phêrô Nguyễn Văn Khảm giảng lễ (xin xem toàn văn trong số này).

Sáng ngày 14.4.2024, Đức Tổng Paul Richard Gallagher đã có buổi hội kiến toàn thể thành viên Hội đồng Giám mục Việt Nam. Sau buổi gặp gỡ, hai phái đoàn đã tặng quà lưu niệm cho nhau. Trong giờ cơm trưa, Đức Tổng cũng được dịp thưởng thức chương trình biểu diễn nhạc cụ truyền thống với các bài thánh ca quen thuộc, do một số nữ tu và giáo dân thể hiện, được đạo diễn bởi linh mục Giuse Phạm Sỹ Tùng, chánh xứ Trung Chánh (hạt Hóc Môn - TGP TPHCM). Ngài rời khỏi TPHCM vào buổi trưa, sau đó bay ra Hà Nội và rời Việt Nam vào buổi tối cùng ngày, trên chuyến bay QR977, kết thúc hành trình 127 giờ với lịch di chuyển liên tục, làm việc cùng nhiều cơ quan nhà nước, tiếp xúc với nhiều thành phần Dân Chúa Việt Nam, từ tu sĩ đến giáo dân. Những cuộc gặp gỡ đó để lại ấn tượng mạnh mẽ.

Đã từng đến Việt Nam và lần trở lại này, trên cương vị Ngoại trưởng Tòa Thánh, ĐTGM Paul Richard Gallagher chia sẻ đã nhìn thấy sự thay đổi lớn lao trong đời sống, xã hội, những suy nghĩ cùng cách nhìn mới; được đánh động bởi lòng đạo đức bình dân của các tín hữu cùng khả năng ơn gọi dồi dào trong cộng đồng Công giáo Việt Nam. 

  Tường thuật: LAN CHI - HÙNG LUÂN - LIÊN GIANG - MINH HẢI - BÍCH VÂN