Ðại trùng tu nhà thờ Ðức Bà Sài Gòn: “Tỉ mỉ, để trường tồn”

Tổng Giáo phận TPHCM đã xin gia hạn công trình đến hết năm 2023, thay vì kết thúc vào giữa năm 2020. Báo Công giáo và Dân tộc đã trao đổi về tiến trình thi công và những vấn đề liên quan với linh mục Inhaxiô Hồ Văn Xuân, Tổng Ðại diện TGP TPHCM và là Trưởng Ban Trùng tu để hiểu rõ hơn về sự thay đổi này.

Sau 18 tháng bắt tay vào “đại công trình”, những nguyên nhân nào làm Tổng Giáo phận quyết định xin gia hạn, thưa cha?

+ Ngày 12.4.2017, UBND TPHCM gởi công văn số 2038, nêu rõ việc sửa chữa, cải tạo công trình nhà thờ Chánh tòa Đức Bà được miễn giấy phép xây dựng và Tòa Tổng Giám mục TPHCM được tự tổ chức thẩm định, phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công. Trong giấy phép của Sở Giao thông Vận tải cấp ngày 29.6.2017, thời gian thi công là từ ngày 30.6.2017 đến ngày 14.6.2020. Chúng tôi theo đó để tiến hành, công ty cổ phần kiểm định xây dựng Sài Gòn (SCQC) được chọn để khảo sát đánh giá hiện trạng ở nhiều hạng mục: kết cấu mái ngói, tháp chuông, tường, móng… Tuy được làm rất kỹ nhưng với một di tích 139 năm như nhà thờ Đức Bà Sài Gòn thì không thể lượng định được mọi thứ, chỉ đến khi thi công, tháo những phần phải sửa chữa, thay mới ra thì mới phát hiện nhiều vấn đề phát sinh. Chẳng hạn, sau các công đoạn như lắp giàn giáo hai bên thánh đường, đánh rỉ sét, làm sạch phần dưới mái ngói và trên mái vòm, tháo dỡ ngói, rui mè cũ… để lợp ngói vào cũng cần nhiều sự chuẩn bị. Phải trắc đạc rất kỹ, từng centimét một.

Cha Tổng Đại diện thảo luân cùng các chuyên gia

Một điểm khác cần nhấn mạnh là nhà thờ Đức Bà Sài Gòn không chỉ là một công trình tôn giáo mà còn mang nhiều giá trị về văn hóa, lịch sử. Quan điểm của Tòa Tổng Giám mục - và cũng là di nguyện của Đức cố Tổng Giám mục Phaolô Bùi Văn Đọc - là phải làm những điều tốt nhất để gìn giữ ngôi thánh đường trường tồn cho thế hệ mai sau. Chưa kể, ngôi thánh đường có kết cấu gạch đá, trong khi các công ty Việt Nam thường chỉ quen thi công với kết cấu bê tông cốt thép. Do đó, chúng tôi chọn nhập vật tư từ châu Âu, quy trình, kỹ thuật trùng tu và mọi quy chuẩn cũng của châu Âu. Trong thời gian qua, tôi đã nhiều lần sang tận nơi (Pháp, Đức, Bỉ…) để gặp các đối tác, tham quan nơi sản xuất vật liệu, thăm các công trình cổ (nhà thờ, bảo tàng…) đang trong quá trình tu sửa. Gần đây nhất, tôi qua Bỉ từ ngày 16 đến 26.11.2018 để gặp 3 công ty, đặc biệt là tập đoàn Monument. Tập đoàn này đang trùng tu nhà thờ Chánh tòa Đức Bà Tournai, di sản thế giới do UNESCO công nhận. Việc thi công bắt đầu từ năm 1999 và dự kiến phải cần thêm 10 năm nữa mới hoàn tất. Một thông tin nữa: nhà thờ Chánh tòa Đức Bà Paris (Pháp) cũng bắt đầu được trùng tu trong năm 2018 và sẽ kéo dài tối thiểu 20 năm. Trong chuyến đi Bỉ, tôi được gặp Đức cha Guy Harpigny, Giám mục Tournai, ngài nói: “Tu sửa di tích cổ không cách gì làm nhanh được!”.

Tôi đã trình những ý này lên Đức cha Giám quản Giuse Đỗ Mạnh Hùng, và ngài rất tán thành. Vì vậy, khi Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thành Phong đến thăm và chúc mừng Giáng Sinh tại nhà xứ Chánh tòa chiều 19.12 vừa qua, tôi đề nghị thành phố cho gia hạn đến cuối năm 2023. Ông Nguyễn Thành Phong đồng tình và cho biết sẽ không có gì trở ngại.

Hàn máng xối

Xin cha cho biết thêm về các công đoạn sẽ được thi công sắp tới?

+ Hiện đã lợp ngói từ trục 2-3 đến giao thủy, thuộc phần phía trước của nhà thờ. Nhưng phần mái từ bàn thờ trở về sau thì không sử dụng 2 giàn giáo ở bên hông được nên phải lắp một giàn giáo mới ở phía sau (đối diện Diamond Plaza). Các kỹ sư của Monument đang nghiên cứu thiết kế giàn giáo này sao cho vừa nhẹ, vừa an toàn và có tính thẩm mỹ, vì đây là giao điểm của nhiều tuyến đường. Dự kiến tháng 9.2019 có thể lợp ngói xong cho các mái. Đây là một trong những phần chính của việc trùng tu. Kế đó là lắp giàn giáo phía trước để tu sửa hai tháp chuông, thay mái tháp nhọn (kẽm Azengar nguyên chất, không có chì, đảm bảo thân thiện môi trường), tháo hai thánh giá trên đỉnh tháp gởi sang Bỉ để mạ vàng lại…

Kỹ sư hoàn thiện các phần liên kết của mái ngói

Một công đoạn cũng rất công phu là xử lý vách nhà thờ. Chúng tôi đã chọn công ty Gima ở Landshut (bang Bavaria, Đức) vì đây là hãng chuyên sản xuất gạch đất sét nung để trùng tu. Theo khảo sát, có 132.000 viên gạch bị hư cần được thay. Chúng tôi yêu cầu Gima phải nghiên cứu để cung cấp gạch tiệp màu với gạch vốn có của nhà thờ Đức Bà Sài Gòn. Điều này không đơn giản vì gạch cũ đã nhuộm “màu thời gian” nên họ phải thử nghiệm rất nhiều lần để có thể tạo ra màu phù hợp. Và việc đục từng viên gạch hư ra để thay mới cũng sẽ mất nhiều thời gian. Chưa kể, sau đó còn phải tẩy xóa những hình vẽ bậy trên tường nhà thờ. Trong tương lai, một hàng rào sẽ được xây trên phần lề xung quanh để bảo vệ ngôi thánh đường.

Còn nhiều hạng mục khác, như kính màu, chuông, nội thất… Và khi đã hoàn tất trùng tu, Tổng Giáo phận sẽ cân nhắc mua một đàn orgue ống mới vì đàn cũ đã hư từ lâu.

Đắp vữa đỉnh mái

Thưa cha, song song với việc trùng tu nhà thờ, Tổng Giáo phận cũng sẽ xây mới lại nhà xứ của giáo xứ Chánh tòa?

+ Nếu không có gì thay đổi, sau khi xong hai phần quan trọng nhất của trùng tu nhà thờ là lợp các mái và tu sửa hai tháp nhọn, nhà xứ mới sẽ được khởi công. Thời gian dự kiến là cuối năm 2020. Chúng tôi đã xin phép và có bản vẽ. Nhà xứ Chánh tòa mới có thể xem là Trung tâm Mục vụ thứ hai của Sài Gòn.

Xin cảm ơn cha!

Lan Chi