Canh tân việc tham dự cử hành Thánh Thể tại giáo xứ (P2)

Lm. Giuse PHẠM ĐÌNH ÁI, SSS

Mặc dầu vậy, cho đến nay, từ những quan sát thực tế, bức tranh về sự tham dự tích cực của các tín hữu Việt Nam vào việc cử hành Thánh Thể vẫn chưa được trọn vẹn. Điều này đòi hỏi chúng ta nhìn nhận thực tế và có những thay đổi cần thiết. Những thiếu sót đó là:

Có những anh chị em tham dự thánh lễ Chúa nhật chỉ để chu toàn luật buộc,^[1]hoặc đi tham dự chỉ vì được mời đến dự một thánh lễ mà trong đó có kèm thêm việc cử hành một bí tích đặc biệt, như nghi thức Rửa tội cho người lớn, Phép Hôn phối... (như thể đó là ngày của riêng gia đình ứng viên Phép Rửa, là ngày của cô dâu chú rể... chứ không phải ngày của toàn thể cộng đoàn).

Hồi tâm và thinh lặng tối thiểu ít phút trước khi bắt đầu cử hành phụng vụ

Chỉ chú trọng tương quan với Chúa mà quên đi hay lơ là với người khác trong cộng đoàn phụng vụ; đến nhà thờ với thái độ chỉ chăm chăm chú chú đọc kinh cầu nguyện riêng, ít quan tâm, gặp gỡ hay trao đổi với ai. Ở đây, thiếu hẳn ý thức và thực hành trong việc tham dự thánh lễ cùng với cả cộng đoàn.

Coi trọng kinh nguyện sùng mộ hơn là cử hành phụng vụ, làm việc đạo đức đang khi tham dự cử hành Thánh Thể. Ở đây, rõ ràng là linh đạo sùng mộ trổi vượt hơn linh đạo Thánh Thể; đức tin hướng về cá nhân hơn là cộng đoàn; kinh nguyện mang tính tập trung vào lòng sùng kính hơn là Thánh Thể; vào những gì không Bí tích hơn là chính Bí tích.

Hiện diện bên ngoài nhà thờ để tham dự thánh lễ mặc dù trong thánh đường vẫn còn chỗ trống hoặc ra khỏi nhà thờ khi đến giờ giảng lễ để hút thuốc, tán gẫu….

Ít mở miệng để tham dự vào những lời đối đáp, tung hô hay ca hát cộng đồng.

Việc tích cực tham dự thánh lễ phải bắt đầu ngay khi bươc vào chính cuộc cử hành

Ca đoàn bao chiếm hầu hết các bài hát hoặc sử dụng những bài quá khó trong thánh lễ đến độ lấn át hay làm yếu đi phần tham dự của cộng đồng. Hầu hết việc hát lễ vẫn chỉ chú trọng vào 4 bài hát tương ứng với bốn phần trong thánh lễ: ca nhập lễ, ca tiến lễ, ca hiệp lễ, và ca kết lễ trong khi những thành phần quan trọng hơn lại chỉ được đọc.^[2]

Những người đọc Sách Thánh thiếu chuẩn bị hoặc thiếu những kỹ năng cần thiết vì bị gọi vào phút chót hay đột xuất, vì không được hay chỉ được huấn luyện chút ít về Kinh Thánh, phụng vụ và kỹ năng truyền thông, vì chọn người đọc Sách Thánh theo thói quen hơn theo ý định của Hội Thánh (cô dâu chú rể đọc Sách Thánh…). Hệ quả là, làm cho người nghe khó lãnh hội và cảm nhận được Lời Chúa. Ngoài ra, độc viên Sách Thánh thường kiêm luôn chức năng của người xướng Thánh vịnh.

Thiếu chuẩn bị cho buổi cử hành (của lễ và ý nguyện, bài giảng, trang hoàng...), thiếu vẻ đẹp hay tính mỹ học của cử hành (ars celebrandi), thiếu tác động vào giác quan, thiếu sự thay đổi những chất liệu đã được Giáo hội đề nghị trong Sách lễ Roma. Những điều này dễ làm cho việc cử hành thánh lễ trở nên đơn điệu, nhàm chán, nghèo nàn và thiếu lôi cuốn đối với người tham dự.

Buổi cử hành diễn ra trong ồn ào và diễn tiến một cách vội vã, thiếu hẳn sự linh thánh, thiếu mất thời khắc thinh lặng ở những chỗ cần thiết.

Lơ là với những cơ hội Giáo hội dành cho thiếu nhi trong Sách lễ Rôma và trong văn bản “Chỉ dẫn thánh lễ cho trẻ em”.^[3]

Dù chỉ mắc tội nhẹ, một số người vẫn còn sợ hãi hay e dè lãnh nhận Thánh Thể. Như một thói quen, ngày nào cũng cho rước lễ bằng Mình Thánh lấy từ nhà tạm.

III. Những đề nghị mục vụ cho giáo xứ

1. Chuẩn bị cho việc tham dự thánh lễ

Những thiếu sót trong việc tham dự vào cử hành Thánh Thể phần nhiều là do: 1] Tín hữu chỉ được đào tạo chút ít hay chưa có cơ hội học hỏi về phụng vụ nói chung và thánh lễ nói riêng; 2] Linh mục thiếu một cảm thức mạnh mẽ và toàn diện trong lãnh vực phụng vụ,^[4]cũng như chưa chu toàn bổn phận lo cho con chiên mình tham dự vào hành động phụng vụ một cách hiệu quả.^[5]Bởi vậy, bản thân linh mục cần được huấn luyện đầy đủ về phụng vụ “dưới khía cạnh vừa thần học và lịch sử, vừa tu đức, mục vụ và luật pháp,”^[6]thường xuyên cập nhật những thay đổi liên quan đến phụng vụ để làm sao cử hành phụng vụ vừa xứng đáng, chăm chú, đạo đức^[7]lại vừa đúng, đẹp, linh hoạt, sáng tạo và tác động đến mọi giác quan. Về phía tín hữu, mỗi giáo xứ nên có người nắm vai trò huấn giáo và có chương trình huấn luyện Thánh Kinh và phụng vụ cho các giới (qua các buổi nói chuyện, khóa học, tĩnh tâm, bài viết trên tờ thông tin giáo xứ... nhất là qua bài giảng [kerygma-matyria] và chính việc cử hành mầu nhiệm Thánh Thể)^[8]nhằm đẩy mạnh “sự tham dự trọn vẹn, ý thức và tích cực” cũng như “làm triển nở ý thức cộng đoàn giáo xứ, nhất là trong việc cử hành thánh lễ cộng đồng ngày Chúa nhật”.^[9]Để giúp các tín hữu hiểu biết thánh lễ hơn, giáo xứ nên tổ chức những buổilectio divinaphụng vụ.^[10]Chắc chắn, sự tham dự của tín hữu sẽ tốt đẹp hơn khi họ hiểu được cách đầy đủ và sâu xa hơn ý nghĩa của những gì đang diễn ra trong phụng vụ, hiểu được các nghi thức, các biểu tượng đức tin và các cử điệu của từng cử hành qua việc huấn luyện và đào tạo.^[11]

Thực sự, việc tích cực tham dự thánh lễ phải bắt đầu ngay từ trước khi bước vào chính cuộc cử hành. Vì thế, muốn thâu đạt được hiệu năng toàn vẹn của Bí tích Thánh Thể, các tín hữu cần đến tham dự phụng vụ với tâm hồn được chuẩn bị sẵn sàng, ngay thẳng, hòa hợp tâm trí mình với ngôn ngữ, và cộng tác với ân sủng trên trời.^[12]Vị chủ tế cần chuẩn bị một cách chu đáo và cẩn thận để chủ sự buổi cử hành: ý lễ; bài lễ; bài giảng; lời mời; lời chào và chúc lành; lời nguyện thuộc chủ tế; Kinh nguyện Thánh Thể; những nghi thức đặc biệt trong thánh lễ... Điều kiện mỗi cá nhân cần phải có cho việc tham dự hiệu quả là tinh thần thường xuyên hoán cải hầu tâm hồn có thể hoà giải với Chúa. Điều này được thể hiện trong đời sống của mọi tín hữu qua những hình thức cụ thể như kiểm điểm đời sống, hồi tâm và thinh lặng tối thiểu ít phút trước khi bắt đầu cử hành phụng vụ, bằng ăn chay, và nếu cần bằng việc xưng tội.^[13]

Lm. Giuse PHẠM ĐÌNH ÁI, SSS

¹Xc. Bộ Giáo luật (= GL) 1246 - 1247; Giáo lý Hội Thánh Công giáo (= GLCG) 2181.

²Alleluia; Santus; Tung hô tưởng niệm; Amen long trọng...

³Bộ Phụng tự Thánh, Chỉ dẫn Thánh lễ cho Trẻ em (ban hành ngày 1.11.1973).

⁴Annibale Bugnini, trích lại trong Panmela Jackson, An Abundance of Graces: Reflections on Sacrosanctum Concilium (Chicago/ Mundelein, Illinois: HillenbrandBooks, 2004), 51.

⁵PV 11 và 19.

⁶Ibid., 16.

⁷Xc. Jorge A. Cardinal Medina Estévez, “Commentary on the Instruction Redemptionis Sacramentum: Participating in the Sacred Liturgy” trong Cardinal Reflections: Active Participation and the Liturgy, 32 - 33.

⁸Xc. PV 35; Sacramentum caritatis 64.

⁹PV 14; 42.

¹⁰Cũng như thực hành lectio divina đối với Lời Chúa, lectio divina phụng vụ được tiến hành bằng cách đọc chậm rãi những bản văn lời nguyện phụng vụ (lectio), chẳng hạn những Kinh nguyện Thánh Thể...; suy gẫm và chia sẻ cho nhau những cảm nhận của cá nhân về kinh nguyện (meditatio), cùng nhau cầu nguyện trên bản văn này (oratio); cuối cùng là thinh lặng trước mầu nhiệm Thiên Chúa chứa đựng trong bản văn.

¹¹Xc. PV 15 - 19.

¹²Xc. Ibid., 11.

¹³Sacramentum caritatis 55; Xc. GLCG 1072.