Giải mã cái chết của thánh Erik

Ling Lang

Kết quả nghiên cứu ban đầu đã chứng thực nguyên nhân tử vong của thánh Erik đã được lưu lại dưới dạng văn bản của Giáo hội Thụy Điển.

Không hề có tài liệu chính thức nào vào thời đó từng đề cập đến cuộc đời và quá trình trị vì khi còn sống của Erik Jedvardsson, tức vua Erik IX của Thụy Điển mà sau này được phong lên bậc Hiển thánh. Thông tin duy nhất về vị thánh này chính là truyền thuyết của người trị vì Thụy Điển, được lưu lại dưới dạng văn bản vào thập niên 1290, tức khoảng 130 năm sau ngày mất của ông. Theo đó, vua Erik trị vì đất nước một cách công bằng, là một tín hữu Công giáo thuần thành, đã dẫn đầu cuộc thánh chiến chống Phần Lan và nhiệt thành ủng hộ giáo hội. Ngài đã bị giết hại vào năm 1160 sau 10 năm tại vị và hài cốt được đặt vào hòm thánh tích kể từ năm 1257. Những câu chuyện truyền tụng trong dân gian cũng ghi lại cái chết thảm khốc của ông trong cuộc chiến bên ngoài nhà thờ ở Uppsala sau khi vừa hoàn tất một thánh lễ.

Bức bích họa vẽ vua Erik trên tường của nhà thờ Uppsala - Ảnh: nhà thờ Uppsala

Giờ đây, các nhà nghiên cứu đã tìm được những chi tiết thực tế về nhân vật được gọi là Eric - người đặt ra luật lệ, hoặc thánh Erik, cho thấy truyền thuyết về ngài là có thật.

Cuộc đời dưới lăng kính khoa học

Dự án nghiên cứu do nhóm chuyên gia của Đại học Uppsala dẫn đầu đã được phép tiếp cận hòm thánh tích của Erik Jedvardsson để phân tích hài cốt của vị vua. Trước đó, một cuộc phân tích toàn diện cũng đã được triển khai vào năm 1946, nhưng kết quả vẫn còn khá mù mờ. Nhiều năm sau đó, phải đợi cho đến khi kỹ thuật công nghệ được hoàn thiện hơn, Chính phủ Thụy Điển mới quyết định một lần nữa khai mở hòm thánh tích được đặt tại nhà thờ Uppsala vào ngày 23.4.2014. Một số nhóm chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau đã bắt tay vào dự án mới, và giờ đây, những kết quả đầu tiên đã được công bố trước dư luận.

Hộp sọ và vương miện nằm trong hòm thánh tích - ảnh: TT News Agency

Trưởng nhóm dự án, giáo sư chuyên về khảo cổ xương Sabine Sten của Đại học Uppsala cho hay, cuộc nghiên cứu đã cung cấp những thông tin chưa từng có về tình trạng sức khỏe, phả hệ dựa trên gien di truyền, chế độ ăn và trên hết là về nguyên nhân tử vong. Hòm thánh tích chứa 23 mẩu xương của cùng một cá nhân, bên cạnh một xương ống chân của người chẳng liên quan. Kết quả phân tích đồng vị xác nhận thời điểm qua đời là vào năm 1160, trong khi phân tích xương cho thấy chúng thuộc về một người đàn ông, tuổi tầm 35-40 và cao 1m71. Các cuộc kiểm tra bằng máy X-quang của Bệnh viện Đại học Uppsala không phát hiện điểm gì bất thường về sức khỏe của đương sự.

Huyền thoại và bí ẩn

Vua Erik IX trị vì từ năm 1155 cho đến khi ông qua đời vào ngày 18.5.1160.

Ngài sau đó được phong thánh của Thụy Điển. Theo Giáo hội Công giáo, lễ kính thánh Erik được xác định vào ngày 18.5. Nhiều tin đồn cho rằng vua Erik đã thiệt mạng dưới tay của Emund Ulvbane, một sát thủ do những người ủng hộ vương triều Sverker thuê giết để đoạt lấy quyền cai trị vương quốc. Các nguồn khác buộc tội Magnus Henriksson, một người khác đòi thừa kế ngai vàng, và đã thành công khi thay thế vua Erik, dù trong thời gian ngắn ngủi.

Câu chuyện truyền miệng phổ biến trong dân gian Thụy Điển cho rằng đã có một phép lạ xuất hiện vào thời điểm nhà vua tử vong, theo đó một dòng suối đã vọt lên từ chỗ đầu ngài rơi xuống. Cũng theo truyền thuyết, vua Erik đã bị sát hại sau khi tham dự thánh lễ ở nhà thờ “Chúa Ba Ngôi” tại Mons Domini thuộc Uppsala. Tuy nhiên, nhà thờ Chúa Ba Ngôi ở Uppsala hiện nay được xây vào cuối thế kỷ 13, nên nó không thể là nhà thờ diễn ra cái chết của vị vua nổi tiếng.

Trong khi đó, chỉ số đo đạc DXA- và pQCT cho thấy vua Erik thậm chí không mắc chứng loãng xương mà mật độ xương còn hơn 25% so với người trưởng thành thời nay. Nhìn chung, vị vua lớn lên trong điều kiện dinh dưỡng tốt, với cấu tạo xương cho thấy ông là một người hết sức mạnh mẽ và hoạt động thể chất tích cực khi còn sống. Về chế độ ăn, phân tích đồng vị cho phép đưa ra kết luận rằng vua Thụy Điển ăn nhiều cá nước ngọt, điều cho thấy ông hoàn toàn tuân thủ các quy định của giáo hội về mùa Chay, giai đoạn buộc phải kiêng khem các món thịt. Mật độ ổn định của đồng vị cũng tiết lộ rằng vua Erik không trải qua 10 năm cuối cùng ở vùng Uppsala mà thay vào đó ở tỉnh Vastergotland thuộc miền nam.

Trận chiến cuối cùng

Dựa trên các chứng cứ thu được từ quá trình phân tích, các chuyên gia cũng có thể biết được nguyên nhân dẫn đến cái chết của vị vua trong giai đoạn sung sức nhất của cuộc đời. Theo đó, phần hộp sọ bị lõm do một hoặc hai vết thương đã lành, có vẻ như từ vũ khí. Truyền thuyết của thánh Erik ghi lại ông từng dẫn đầu một cuộc thánh chiến chống Phần Lan, và đây có thể là lời giải thích cho các chấn thương ở phần đầu. Cũng theo tài liệu duy nhất trong lịch sử về ông, trong cuộc chiến cuối cùng, đối phương đã ập đến và bao vây vị vua, đẩy ông ngã xuống mặt đất trước khi dùng vũ khí xiên vào người cho đến lúc vua Erik nửa sống nửa chết. Kế đến, bọn chúng buông lời nhục mạ và cuối cùng trảm thủ vua Thụy Điển.

Số hài cốt trong hòm thánh tích chứa ít nhất 9 vết cắt có thể khiến nạn nhân thiệt mạng, với 7 trong số này nằm ở phần chân. Không có vết thương nào ở xương sườn hoặc trên xương cánh tay, có thể là do vị vua mặc áo giáp dài nhưng không bảo vệ được nhiều ở phần thân dưới. Cả hai xương ống chân có nhiều vết thương chứng tỏ nạn nhân nằm sấp. Một đốt sống cổ bị cắt lìa, và điều này không thể nào thực hiện được nếu không lột áo giáp của nạn nhân. Dựa trên chi tiết đó, các chuyên gia xác nhận có một giai đoạn nghỉ giữa trận đánh và là thời điểm họ chặt đầu vua Erik.

Cuộc phân tích mới cung cấp những thông tin ban đầu, các chuyên gia hy vọng sẽ thu được nhiều dữ liệu hơn nữa trong năm tới.

Ling Lang