Hiệp hành chăm sóc môi sinh theo góc nhìn Cao Đài

Tôn giáo Cao Đài có thể ảnh hưởng tốt đẹp tới việc chăm sóc môi sinh (môi trường sinh thái) theo nhiều cách.

 1. Định hình nền tảng đạo đức nội tại ở mỗi tín hữu Cao Đài

Giáo lý Cao Đài có những nguyên tắc luân lý nhằm mục đích định hình nền tảng đạo đức cho tín hữu, trong đó ắt có thể tìm thấy không ít các nguyên tắc hướng dẫn tín hữu chăm sóc môi sinh. Các nguyên tắc này ban đầu mang tính mệnh lệnh ngoại lai, nhưng khi được thấm nhuần và áp dụng nhuần nhuyễn, sau cùng chúng trở thành nền tảng đạo đức nội tại của mỗi tín hữu. Nhờ thế, tín hữu biết ý thức và vui vẻ, tự nguyện chăm sóc môi sinh, không còn thấy có sự bó buộc, miễn cưỡng. Khi ấy, dù không có ai giám sát, tín hữu vẫn sẵn lòng không làm tổn hại môi sinh, tức là con người chăm sóc môi sinh một cách tự nhiên. Thánh giáo Cao Đài nói về tính cách tự nhiên này như sau:

“Nếu có một hành động xấu trái với tự nhiên, dù là ai thì cũng không dám bắt tay vào; đó không phải vì sợ tội lỗi mà chính vì sự trái với tự nhiên của con người đã tạo lấy”. ^([1])

Chẳng hạn, nhờ tuân thủ nghiêm nhặt giới cấm sát sanh và thực hành ăn chay (nhất là ăn chay trường), tín hữu Cao Đài tự nguyện không sát hại động vật, cũng không chăn nuôi gia súc, gia cầm để lấy thịt hoặc kinh doanh. Chăn nuôi gia súc, gia cầm là một trong những tác nhân chính gây ra khí thải nhà kính, phá rừng, ô nhiễm nước và làm mất đa dạng sinh học.(^[2]) Như vậy, giữ giới không sát sanh và thực hành ăn chay chính là góp phần ý nghĩa vào việc chăm sóc môi sinh.

 2. Giáo dục để xây dựng nhận thức về chăm sóc môi sinh

Đạo Cao Đài có thể góp phần đáng kể trong việc giáo dục tín hữu hiểu biết về các vấn đề môi sinh và thực hành chăm sóc môi sinh. Điều này có thể làm được bằng cách khéo léo đưa các chủ đề chăm sóc môi sinh lồng ghép vào các bài thuyết giảng giáo lý. Chẳng hạn, người đạo Cao Đài có thể kết hợp giảng đạo với chủ đề chăm sóc môi sinh bằng cách trích “Kinh Sám Hối” (có từ năm 1925) như sau:

- Câu 387 ngăn cấm: “Đồ dơ giặt đổ rạch sông”, để không làm ô nhiễm nước.

- Câu 214 ngăn cấm: “Lưới rập chim, thuốc cá, đốt rừng”, để bảo vệ hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Một số Hội Thánh Cao Đài có được truyền thống tổ chức cho thanh thiếu niên Cao Đài đến sinh hoạt tập thể theo từng nhóm tuổi tại các thánh thất vào những Chủ nhật. Nếu biết khéo léo kết hợp một cách có chủ ý các chủ đề chăm sóc môi sinh với sinh hoạt của giới trẻ, thì có thể hướng dẫn thanh thiếu niên Cao Đài hiểu biết và tập làm quen với việc chăm sóc môi sinh. Chẳng hạn, tổ chức sinh hoạt dã ngoại kết hợp với việc chăm sóc cây xanh, khai thông cống rãnh, dọn dẹp rác thải…

Liên quan tới việc dọn dẹp rác thải, có thể khuyến khích thanh thiếu niên Cao Đài bằng cách trích ba câu 126, 127, 128 trong Kinh Sám Hối như sau:

Thấy trên đường miểng bát, miểng chai,

Hoặc là đinh nhọn, chông gai,

Mau tay lượm lấy, đoái hoài kẻ sau.^([3])

 3. Gắn kết tâm linh với thiên nhiên

Giáo lý Cao Đài nhấn mạnh rằng thiên nhiên là linh thiêng và con người sẵn có mối liên kết tâm linh với thiên nhiên. Quan điểm tâm linh này rất hữu ích vì nó có thể nuôi dưỡng lòng trân trọng sâu sắc của tín hữu Cao Đài đối với môi sinh và thúc đẩy họ biết bảo vệ môi sinh để thể hiện lòng tôn kính đối với các tạo vật của Tạo Hóa.

Chẳng hạn, trong đạo Cao Đài, kinh Đại Thừa Chơn Giáo (có từ năm 1936) nhấn mạnh rằng mỗi tạo vật trong thiên nhiên (như khoáng sản, thảo mộc, cầm thú, và con người) chính là một “tiểu linh quang” 小靈光 (micro sacred light), vì tất cả đều phát xuất từ Thượng Đế là khối “Đại Linh Quang” 大靈光 (Macro Sacred Light); do đó, Thượng Đế và con người cũng như các tạo vật khác trong thiên nhiên đều có cái chung (đồng bản thể) là “linh quang” 靈光 (ánh sáng thiêng liêng). Mối liên quan này được Đại Thừa Chơn Giáo minh họa như sau:

Vì con người và muôn vật có cùng bản thể “linh quang”, thế nên Kinh Sám Hối (câu 207, 208, 209, 210) khuyên tín hữu không sát hại sinh vật hay tàn phá thực vật, và như thế tức là góp phần quan trọng vào việc chăm sóc môi sinh:

Thượng cầm hạ thú lao xao,

Côn trùng thảo mộc, loài nào chẳng linh.

Nó cũng muốn như mình đặng sống,

Nỡ lòng nào tuyệt giống dứt nòi ...

Khi nhận thức được mối liên kết tâm linh tự hữu với thiên nhiên, tín hữu Cao Đài có thể bồi dưỡng ý thức trách nhiệm sâu sắc đối với môi sinh cũng như tham gia vào các hoạt động bảo tồn và duy trì sự bền vững môi sinh, sống hài hòa với thế giới tự nhiên, chăm sóc nó chứ không tìm cách triệt để chế ngự nó.

 4. Lựa chọn lối sống

Đạo Cao Đài khuyến khích tín hữu sống giản dị, chừng mực,^([4]) và quan tâm đến hạnh phúc của người khác. Lối sống này có thể phát triển thành lối sống thân thiện với môi sinh, bằng cách giảm tiêu thụ, tiết kiệm năng lượng và nước, và thực hành nông nghiệp bền vững.^([5])

 5. Hợp tác liên tôn

Thay vì nỗ lực chăm sóc môi sinh một cách riêng lẻ thì các tôn giáo rất nên “hiệp hành” với nhau để gia tăng hiệu quả ở quy mô rộng lớn hơn. Một thánh giáo Cao Đài tại Sài Gòn ngày 14.9.1970 diễn tả hiệu quả tích cực của sự “hiệp hành” ấy qua hai câu lục bát như sau:

Một tầm tay vói chẳng xa,

Nhiều tay kết lại giăng ra đại đồng.

Không chỉ có thế, sự hợp tác liên tôn về chăm sóc môi sinh còn có thể tăng cường tình thân ái, hiểu biết nhau, tôn trọng nhau giữa các tôn giáo để mở rộng hợp tác sang các lãnh vực khác hơn chăm sóc môi sinh. Bằng cách này, có thể góp phần hóa giải dần dần những xung khắc tín ngưỡng do ngộ nhận gây nên.

 6. Thay lời kết

Nhìn chung, các tôn giáo vốn có mạng lưới xã hội và cơ cấu tổ chức vững chắc. Vì thế, các tôn giáo có thể truyền bá rộng rãi các thông điệp chăm sóc môi sinh trong đông đảo tín hữu, cũng như huy động họ tham gia các sáng kiến về chăm sóc môi sinh.

Thật vậy, các tôn giáo có tiềm năng đáng kể đóng góp tích cực vào việc chăm sóc môi sinh bằng cách truyền cảm hứng cho các tín hữu nhận ra trách nhiệm chung của mình đối với trái đất và hành động để bảo tồn và duy trì tài nguyên của trái đất cho các thế hệ tương lai. Ở nhiều quốc gia, các tôn giáo còn có thể vận động cho các chính sách của nhà nước có lợi cho các nỗ lực chăm sóc môi sinh ở cấp địa phương, quốc gia và quốc tế. Họ có thể tận dụng ảnh hưởng của mình để ủng hộ cho các luật về bảo tồn môi sinh và các sáng kiến phát triển bền vững. Tôn giáo Cao Đài nói rằng hành động như thế tức là “không đóng khung Đạo vào trong giới hạn của thánh đường, chùa thất”; nói cho gọn tức là “đem Đạo vào đời”.

Đạo là đường đi, đặc biệt là hành trình lâu dài. Các tôn giáo cần đối thoại để có thể hiệp tác lâu dài trên hành trình nhiều thử thách là chăm sóc môi sinh, bảo vệ sinh thái cho hành tinh. Thông điệp Laudato Si’ (Chương Năm, 201) của Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhấn mạnh:

“Đa số cư dân trên hành tinh chúng ta tự xưng mình là tín hữu. Điều này nên [là lợi thế để] thúc đẩy chúng ta đối thoại liên tôn vì lợi ích bảo vệ thiên nhiên (...). Một cuộc đối thoại cởi mở và tôn trọng cũng cần thiết giữa các phong trào sinh thái khác nhau (...). Tính chất nghiêm trọng của khủng hoảng sinh thái đòi hỏi tất cả chúng ta phải hướng tới lợi ích chung, dấn thân vào một hành trình đối thoại vốn dĩ đòi hỏi đức kiên nhẫn, tính kỷ luật và lòng độ lượng (...)”.