Nhà nhân chủng học Schuyler Jones (1930-2024) đã dành cả đời thám hiểm khắp toàn cầu, và những gì ông đã trải qua, không khác gì một bộ phim hành động.
Trước khi loạt phim Indiana Jones về đề tài khảo cổ học và thám hiểm bắt đầu làm mưa làm gió trên toàn cầu, nhà nhân chủng học Schuyler Jones, sinh ra tại Mỹ và định cư ở Anh, đã rong ruổi khắp thế giới trong các dự án nghiên cứu. Ông băng qua sa mạc Sahara và vùng đất băng giá Siberia, cưỡi voi săn bắn với vua Nepal, sống hòa mình với các bộ lạc ở Congo, cùng sát cánh với cảnh sát Kenya và săn cá sấu trên sông Zambezi của châu Phi. Cuộc đời ông được một số người cho là nguồn cảm hứng xây dựng nhân vật giáo sư Indiana Jones lừng lẫy của Hollywood. Ông vừa qua đời ngày 17.5, thọ 94 tuổi.
Sự khởi đầu không suôn sẻ
Ông Jones chào đời và lớn lên ở Wichita (bang Kansas, Mỹ). Tờ Wichita Eagle dẫn lời em gái Sharon Jones Laverentz kể rằng anh trai mình trước khi vào lớp 1 đã đi khắp mọi tiểu bang của Mỹ, do đi theo cha của họ, là người cung cấp giày cho các căn cứ quân sự Mỹ. Trên thực tế, sự giáo dục ban đầu mà Jones nhận được là thông qua việc đọc sách, chứ không phải đến trường một cách chính thức. Nhà của gia đình ông ở nông thôn có nhiều sách, nên sách chính là cánh cửa mở ra thế giới cho cậu bé Jones trong giai đoạn thơ ấu.
Cậu bé Jones học hành bết bát nên nằm trong nhóm cuối lớp vào thời điểm tốt nghiệp trường trung học Wichita (hiện đổi tên thành trường trung học Phương Đông). Thầy cô và những người xung quanh khi ấy nói ông chẳng làm nên trò trống gì trong cuộc đời. Theo hồi ký đăng trên website Đại học Edinburgh, ông Jones kể lại mình quyết định không vào đại học và đi nhờ xe đến New York không lâu sau khi tốt nghiệp trung học, trải qua thời gian ngắn làm phóng viên ảnh cho một hãng tin, trước khi sử dụng 40 USD người mẹ cho để lên đường đến châu Âu sau đệ nhị thế chiến.
Sau thời gian ở Anh và Pháp, ông Jones gặp một nhà thám hiểm người Úc, cả hai lên đường đi khắp châu Phi. “Và đó là sự khởi đầu của các cuộc phiêu lưu”, theo bà Cassandra Da’Luz Vieira-Manion, con gái riêng của vợ ông. Ông bắt đầu bán ảnh về cuộc hành trình cho tạp chí National Geographic, đồng thời tập tành quay phim.
Cuộc đời của những chuyến đi
Trong quyển sách “Under the African Sun” (tạm dịch: Dưới ánh mặt trời châu Phi, xuất bản năm 1956), ông Jones tiết lộ mình đã sống sót trong vụ rơi máy bay trực thăng ở khu chợ In Salah (Algeria). Sau đó, ông chuyển đến Hy Lạp và kiếm sống bằng cách dịch sách tiếng Đức, tiếng Pháp sang tiếng Anh. Ông quyết định lái xe xuyên Ấn Độ và Nepal năm 1958 và trong chuyến đi đã nảy sinh tình yêu với đất nước Afghanistan.
Quay về sau chuyến hành trình, Jones phát hiện hướng đi mới cho cuộc đời mình. “Cha tôi cảm thấy hứng thú với con người và các nền văn hóa hơn là chuyện chụp và bán ảnh”, theo lời con trai ông là nhà khảo cổ học Peter Jones. Người con nói rằng cha mình nhận ra cần phải quay lại trường nếu muốn tiếp tục hoạt động nghiên cứu hoặc thậm chí xin việc ở một viện bảo tàng của Kabul. Thế là ông đăng ký học ngành nhân chủng học ở Đại học Oxford nhưng bị từ chối. May mắn Đại học Edinburgh (Scotland) tiếp nhận ông.
Sau khi tốt nghiệp, ông quay lại Afghanistan và bắt đầu nghiên cứu cộng đồng địa phương sinh sống ở những thung lũng phía đông xa xôi của quốc gia Nam Á này. Những gì thu thập được, ông Jones sử dụng để viết lại thành luận án và lấy bằng tiến sĩ của Đại học Oxford (Anh). Theo thời gian, ông từ bỏ kế hoạch quay lại Afghanistan và làm việc ở Đại học Oxford suốt 30 năm, trở thành Giám đốc Viện bảo tàng Pitt Rivers danh giá của đại học này. Viện bảo tàng Pitt Rivers là nơi sở hữu những bộ sưu tập khảo cổ và nhân chủng học nổi tiếng toàn thế giới.
Nữ hoàng Elizabeth II không ít lần mời nhà nhân chủng học đến cung điện của bà và vinh danh ông vào hàng ngũ Chỉ huy của Vương quốc Anh, cấp bậc chỉ dưới tước hiệp sĩ. “Ông ấy thật sự là hiện thân của một nhà thám hiểm vĩ đại”, theo người bạn lâu năm Annie Garvey kết luận về cuộc đời của ông Jones. Đối với ông, bất kỳ ngóc ngách nào của cuộc sống cũng có thể dẫn đến một cuộc phiêu lưu, chỉ cần bạn muốn.
ĐỊNH NGUYỄN
Bình luận