Khảo cổ trên thế giới trong năm 2022

Dự kiến năm 2022 sẽ mang đến những khám phá mới trong ngành khảo cổ học thế giới, chẳng hạn như phát hiện liên quan “thành phố vàng mất tích” của Ai Cập hay hang động Qumran.

Trang Live Science điểm danh các dự án khảo cổ và những vấn đề nổi bật của ngành này trong năm 2022.

Thành phố vàng mất tích

Năm 2021, các nhà khảo cổ công bố sự phát hiện “thành phố vàng mất tích” gần Luxor của Ai Cập. Họ gọi nơi này là “Sự trỗi dậy của Aten”. Thông tin về cổ thành lập tức xuất hiện trên đầu đề của nhiều báo đài thế giới. Thế nhưng, đến nay các nhà khảo cổ vẫn mới chạm đến một phần nhỏ của toàn bộ khu vực. Theo tài liệu lịch sử, pharaoh Amenhotep III (trị vì năm 1391-1353 Trước Công nguyên) cho xây dựng tổng cộng 3 cung điện tại thành phố này. Vì thế, hy vọng sẽ có thêm nhiều khám phá thú vị trong năm 2022, chẳng hạn như cung điện của pharaoh. Bất kỳ phát hiện mới nào cũng có thể mang đến lời giải thích về một số bí ẩn lịch sử. Chẳng hạn, tại sao Akhenaten, con trai của pharaoh Amenhotep III, lại tìm cách tập trung hoạt động tôn giáo của Ai Cập thời đó vào việc thờ phụng Aten - vòng mặt trời - thay cho các vị thần truyền thống của Ai Cập cổ đại.

Khai quật tại địa phương

Trong bối cảnh dịch Covid-19 tiếp diễn và biến thể Omicron lan rộng, các nước đang quay lại áp dụng những biện pháp giới hạn di chuyển, và một số nước quyết định phong tỏa chống dịch. Bên cạnh đó, tình trạng lạm phát khiến mọi thứ đắt đỏ hơn, bao gồm chi phí đi lại và mua sắm thiết bị. Hậu quả là ngành khảo cổ có thể đối mặt tình trạng thiếu ngân sách hoạt động trong năm 2022.

Những thách thức về sức khỏe lẫn kinh tế đồng nghĩa với viễn cảnh nhiều dự án khảo cổ nước ngoài sẽ bị đình trệ hoặc thu nhỏ quy mô. Lẽ dĩ nhiên hoạt động khai quật buộc phải tập trung tại các địa phương nhằm hạn chế chi phí phát sinh. “Khai quật nơi bạn sinh sống” được dự đoán sẽ trở thành xu hướng phổ biến trong thời gian tới. Những chuyên gia không thể tham dự tại chỗ có lẽ sẽ đóng góp bằng cách gởi dữ liệu mà họ đã phân tích cho đội ngũ khoa học gia làm việc tại địa phương.

Khai quật ở Karahantepe

Dự án tại Karahantepe (Thổ Nhĩ Kỳ) đang mang đến những kiến thức vô cùng mới mẻ về đời sống ở khu vực này cách đây khoảng 11.000 năm. Cho đến nay, các nhà khảo cổ học đã tìm được một khu phức hợp tại nơi đây, nhưng vẫn chưa có nhiều chi tiết được phân tích hoặc khám phá. Bên cạnh đó, Karahantepe nằm không xa Gobekli Tepe, một địa điểm được người xưa sử dụng cho các nghi thức tôn giáo cách đây 11.000 năm. Có vẻ như những người lui tới Karahantepe nhiều khả năng cũng tham gia hoạt động ở Gobekli Tepe. Các nhà nghiên cứu đang muốn tìm hiểu danh tính của họ, số công trình mà họ thực hiện. Hy vọng năm 2022 sẽ mang đến những điều kiện thúc đẩy tiến độ cho các dự án tại đây.

Nạn trộm cổ vật ở Afghanistan

Tháng 8.2021, lực lượngTaliban giành lại quyền kiểm soát toàn bộ Afghanistan, đẩy nước này vào cuộc khủng hoảng kinh tế. Các chính phủ trên thế giới ngừng giải ngân viện trợ cho chính quyền Taliban, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng lực đáp ứng những nhu cầu cơ bản nhất của đời sống hằng ngày của người dân địa phương. Nếu tình hình này tiếp diễn, giới khảo cổ học lo ngại tình trạng cướp phá cổ vật và những địa điểm khai quật bất hợp pháp sẽ gia tăng. Năm 2022, thế giới có thể phải chứng kiến tình trạng cổ vật ở Afghanistan bị tuồn sang các nước khác. Ðến nay vẫn chưa có biện pháp ngăn chặn và chưa rõ chính phủ các nước sẽ có hành động cụ thể nào để hạn chế nguy cơ trên.

Tin tức mới từ Qumran

Các nhà khảo cổ học tiếp tục triển khai những dự án gần Qumran thuộc Bờ Tây, nơi xuất xứ của các cuộn giấy Biển Chết nổi tiếng. Ðây là bộ sưu tập gồm những bản thảo, trong đó có nhiều bản viết tay cổ nổi tiếng của Kinh Thánh có niên đại trên dưới 2.000 năm, được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1947 nhờ vào công của dân du mục Bedouin ở vùng Qumran. Dựa trên những bản thảo này, người thời nay có thể nghiên cứu xã hội và tôn giáo của người Do Thái trước và sau thời Chúa Giêsu. Giới nghiên cứu lên kế hoạch tiếp tục khai quật một hang động chưa từng được khai phá trước đây. Ðồng thời, họ cũng phát hiện một loạt các đường hầm chưa từng được biết đến gần Qumran. Ðội ngũ mùa trước đã công bố một số phát hiện mới, bao gồm hang thứ 12 chứa các cuộn giấy Biển Chết. Giới quan sát mong đợi sẽ có thêm những khám phá tại khu vực này trong năm 2022.

ÐỊNH NGUYỄN