Cũng gần giống các loại dưa chua khác, dưa môn là món ăn dân dã nhất mà người quê tôi luôn có trong gian bếp của mình.
Dưa có màu vàng nâu, ăn giòn, vị ngọt thanh và có mùi thơm đặc trưng. Môn để làm dưa là môn bạc hà hay môn ngọt có cuống và lá màu xanh, tim lá có chấm đo đỏ, nhiều nơi người ta gọi là dọc mùng, thường mọc hoang theo bờ mương, rạch, sông, suối rồi được người quê di thực về trồng. Còn một loại môn nữa cũng làm dưa được là môn tím bởi cuống và lá có màu tím sẫm nên dưa cũng có màu riêng biệt không lẫn vào đâu được. Môn tím được trồng nhiều ở Tây Nguyên. Người quê tôi thường trồng môn cạnh bờ ao hay quanh ang nước là nơi có đủ độ ẩm cho cây phát triển.
Để làm được hũ dưa môn ngon người ta lựa ngày nắng thu hái chúng bằng cách cắt sát gốc, bỏ lá rồi bó lại mang về. Dựng vào chỗ mát cho môn ra hết mủ rồi bóc sạch lớp vỏ bên ngoài sau đó cắt khúc rồi đem phơi cho héo. Bóp với muối nhiều lần cho hết chất ngứa rồi cho vào khạp ngâm với nước muối, muốn nhanh chua thì cho ít nước vo gạo vào khoảng bốn, năm ngày sau là ăn được. Cũng như các loại dưa muối khác, muốn muối dưa môn ngon, màu sắc đẹp và ăn giòn là cả một nghệ thuật của người quê.
Khi ăn lấy dưa ra vắt cho ráo nước rồi trộn với chút đường, tỏi đập dập và ớt băm nhuyễn. Món này chấm với nước cá kho ăn với cơm trắng thì tuyệt. Cũng có thể chẻ nhỏ dưa ra rồi trộn với tép nướng bóc vỏ thêm rau răm, rau mùi, đậu phộng rang giã dập. Món này phải ăn với bánh tráng nướng mới ngon.
 |
| Dưa môn món ăn dân dã miền quê |
Dưa môn nấu kiểu gì ăn cũng ngon, đơn giản nhất là xào chay, nghĩa là chỉ xào với dầu mỡ và tỏi đập dập nhưng thích hợp và có lẽ ngon nhất là nấu với các loại cá đồng. Ở quê, công việc đồng áng vất vả nên người ta thích ăn món canh chua hơn là những món khô bởi canh chua có tính giải nhiệt rất tốt mà lại dễ nuốt. Canh chua dưa môn thường nấu với cá đồng, rau ngổ, é quế, cà và mắm muối mà không cần đến các vị chua khác như me, cơm mẻ, khế hay giấm. Khi không có nhiều thì giờ cho việc bếp núc hay phải mang cơm ra đồng, mẹ tôi thường kho chung dưa môn với cá, kho lửa riu riu cho cá và dưa thật thấm. Món này rất thích hợp để ăn với cơm gói mo cau.
Tuy ít giá trị thẩm mỹ và bổ dưỡng nhưng người quê tôi vẫn yêu thích những món ăn dân dã quê mùa, phải chăng vì nó chất chứa hương đồng cỏ nội và mang trong đó cả nỗi lòng thơm thảo của người vợ, người mẹ hiền đảm đang? Nó đã thấm vào máu, vào tim nên dẫu có đi đâu, về đâu, người ta vẫn luôn canh cánh trong lòng để rồi khi có dịp là đem ra phục vụ cho chồng con, bạn bè và vì thế nó thành món ăn chung của mọi gia đình.
Xa quê, nhớ quê đến thắt lòng, nhớ những bữa cơm nghèo đạm bạc thời đất nước còn gian lao, thời người quê còn đầu tắt mặt tối mà thương cho thuở niên thiếu của mình, thời mà món dưa môn xào chay cũng khiến tôi luôn thòm thèm...
Lý Thị Minh Châu
Bình luận