Ngày 5.4.2024 là tròn 10 năm Ðức cha Giuse Trần Văn Toản - chủ chăn Giáo phận Long Xuyên, được bổ nhiệm làm Giám mục. Dịp này, ngài đã dành cho báo Công giáo và Dân tộc một cuộc trò chuyện về hành trình 10 năm.
+ CGvDT: Thưa Đức cha, khi được truyền chức Giám mục vào ngày 5.4.2014 với cương vị Giám mục Phụ tá giáo phận Long Xuyên, Đức cha đã chọn khẩu hiệu “Vinh dự của tôi là thập giá Chúa Giêsu Kitô” (Gal 6,14). Trước đó, khi chịu chức linh mục năm 1992, Đức cha chọn khẩu hiệu linh mục là “Đức Kitô đã vâng lời cho đến chết và chết trên thập giá” (Phil 2,11). Cả hai khẩu hiệu này đều liên quan đến thập giá. Đức cha có thể cho chúng con và độc giả biết vai trò và ý nghĩa của thập giá đối với đời tu của Đức cha như thế nào?
- ĐGM Giuse Trần Văn Toản: Sau ngày đất nước thống nhất (1975), tôi chỉ mới kết thúc năm I triết học, phải rời chủng viện và được gởi tới giáo điểm truyền giáo Môi Khôi - Láng Sen, với hy vọng sẽ được tiếp tục tu học và được trung thành với lý tưởng linh mục. Thời điểm này, đây là một thách đố lớn, đòi sự kiên trì, hiền lành và khiêm tốn. Chính vì thế, sau khi học xong chương trình Đại Chủng viện vào năm 1981 và sau 11 năm chờ đợi, khi được chịu chức linh mục vào 16.1.1992, tôi đã chọn khẩu hiệu cho đời linh mục của mình là “Đức Kitô đã vâng lời cho đến chết và chết trên thập giá” (Phil 2,11).
Tôi ấn tượng về Đức Phanxicô ngay bài giảng ở thánh lễ đầu tiên với tư cách là Giáo hoàng vào ngày 14.3.2013 của ngài, trong đó có đoạn nói về thập giá:“Khi chúng ta bước đi mà không có thập giá, khi chúng ta xây dựng (Hội Thánh) mà không có thập giá, và khi chúng ta tuyên xưng một Đức Kitô không có thập giá, chúng ta không phải là môn đệ của Chúa mà là những người trần tục. Chúng ta là Giám mục, linh mục, Hồng y, Giáo hoàng, nhưng không phải là môn đệ của Chúa”. Chính vì thế, một đàng để tiếp tục sống khẩu hiệu linh mục, một đàng để cám ơn Đức Phanxicô đã bổ nhiệm tôi là giám mục, tôi đã chọn khẩu hiệu giám mục cũng về thánh giá: “Vinh dự của tôi là thập giá Chúa Giêsu Kitô” (Gal 6,14).
Với khẩu hiệu trên, tôi cần ý thức để nhắc nhớ mình sống mầu nhiệm thánh giá trong đời sống và thừa tác vụ giám mục. Trước hết là thánh giá trong huy hiệu giám mục của tôi. Đó là cây thánh giá trên chữ M. Chữ M viết tắt bởi chữ Misa, là thánh lễ; chữ Missio là sứ vụ và chữ Maria là Mẹ Maria. Ngoài ra, tôi cũng được nhắc nhớ là tôi phải sống mầu nhiệm Thánh Giá trong việc phục vụ giáo phận Long Xuyên. Tôi coi giáo phận Long Xuyên đối với tôi là một điển hình của một nhân loại mới, được hình thành từ cây Thánh Giá với lời trăng trối của Chúa Giêsu dành cho Mẹ Maria và thánh Gioan. Gia đình mới này đã có một lịch sử và truyền thống non trẻ trên 60 năm. Tôi sống và chuyển thông truyền thống tu đức Thánh Giá Chúa Kitô được thực hiện nơi gia đình giáo phận với những sắc thái từ các khẩu hiệu giám mục của ba giám mục tiền nhiệm: Chirtus In Vobis - Chúa Kitô đang vác thánh giá nơi anh chị em; Mandatum Novum - Giới răn mới, đó là Tình yêu của người hiến mạng sống mình trên cây thánh giá; Ut Sint Unum - Hiệp thông với Đấng được nâng lên trên cây Thánh Giá đang lôi kéo mọi người lên với Người.
Hơn nữa, mỗi lần có cơ hội làm dấu thánh giá, cho cá nhân hay cho cộng đoàn, tôi luôn nhắc nhở mình về biểu tượng từ cây Thánh Giá, biểu tượng của tình yêu, của sự hy sinh và của trách nhiệm. Vì thế, khi ban phép lành của một giám mục cho cộng đoàn, với 3 lần vẽ hình thánh giá, tôi tự nhủ mình đang đón nhận tình yêu, hy sinh, trách nhiệm từ Chúa và tha nhân, để trở thành hiện thân của Đấng chịu đóng đinh trao tặng tình yêu, sự hy sinh và trách nhiệm. Đó là vinh quang từ cây Thánh Giá.
+ Chúng con được biết, trước đây Đức cha từng có ý định theo đuổi ơn gọi ở một dòng khổ tu - sống đời chiêm niệm… Thưa, tại sao lúc đó Đức cha lại muốn chọn con đường này?
- Khi tôi còn là một tiểu chủng sinh, tôi đọc tiểu sử của cha Henri Dennis Biển Đức Thuận, Đấng sáng lập đan viện đầu tiên tại Việt Nam ở Phước Sơn. Trong tâm trí của một tiểu chủng sinh 11 tuổi, tôi ấn tượng bởi một nếp sống tự hủy. Tự hủy trong ăn uống khem khổ, trong sự thinh lặng nghiêm ngặt, trong sự khó nghèo đi chân không, trong cầu nguyện giữa đêm khuya, và ấn tượng hơn cả là các đan sĩ được chôn cất không trong quan tài… Sau năm 1975, với hoàn cảnh khó khăn trong việc trung thành với lý tưởng linh mục, để bày tỏ thiện chí muốn bảo vệ ơn gọi, một số anh em chủng sinh giáo phận tự tổ chức với nhau đi vào cô tịch để tĩnh tâm. Chúng tôi chọn tĩnh tâm tại Nữ Đan viện Biển Đức tại Thủ Đức. Sau thời gian tu học tại Philippines trở về phục vụ giáo phận năm 2005, hàng năm tôi dành 10 ngày để đi vào cô tịch tại Đan viện Châu Sơn Thánh Mẫu Đơn Dương. Tôi coi đây là “Ốc đảo thiêng liêng” cho cuộc lữ hành Ơn Gọi chức thánh trong sa mạc giữa lòng đời. Đi vào ốc đảo thiêng liêng, tôi càng nếm cảm được sự ngọt ngào thánh thiêng trong thinh lặng. Đây là cơ hội để tôi cảm nhận được sự tự do nội tâm là hoa trái của sự tự hủy, để trở thành dụng cụ ngoan hiền của Chúa Thánh Thần cho chương trình của Ngài.
Năm 2012, tôi được Đức cha Giuse Trần Xuân Tiếu cho biết, anh em linh mục đoàn giáo phận Long Xuyên tín nhiệm và đề cử tôi là một trong ba ứng viên giám mục phụ tá Long Xuyên. Trước viễn cảnh này, tôi được thôi thúc sống đời đan tu. Tôi đã trình bày với cha linh hướng, với Bề trên giáo phận, với Đức viện phụ Đan viện. Mọi người khuyên tôi cầu nguyện và để Chúa hướng dẫn. Tôi đã dành 10 ngày cầu nguyện tại Đan viện Đơn Dương. Kết quả là sau cuộc tĩnh tâm này, tôi đã trình bày với Đức cha giáo phận là tôi xin phục vụ giáo phận thêm 5 năm nữa, tức là khi Đức cha Giuse tới tuổi về hưu, tôi cũng xin rời giáo phận gia nhập đời sống đan tu. Nhưng, vào ngày 5.4.2014, Tòa thánh công bố tôi được Đức Giáo Hoàng Phanxicô bổ nhiệm là giám mục phụ tá giáo phận Long Xuyên. Ngày 25.8.2017, tôi được bổ nhiệm là giám mục phó giáo phận Long Xuyên. Và ngày 16.3.2019 chính thức là giám mục giáo phận Long Xuyên. Thiên Chúa đã có chương trình của Ngài và thái độ của tôi là “Vâng lời cho đến chết và chết trên thánh giá”.
Tuy nhiên, với tôi, tinh thần đan tu rất cần thiết cho hoạt động tông đồ của mình. Vì thế, ngoài việc ấn định trong chương trình sống hằng ngày để có thể đi vào ốc đảo thiêng liêng của riêng mình, thì sự hiện diện tại một đan viện trong 10 ngày mỗi năm phải là một sinh hoạt không thể thiếu được trong chương trình sống của tôi.
+ Đức cha từng đi du học Philippines và tốt nghiệp tiến sĩ giáo dục. Với chuyên môn này, Đức cha đã áp dụng vào quá trình mục vụ như thế nào? Chuyên ngành giáo dục được học có hỗ trợ nhiều cho vai trò giám mục của Đức cha?
- Sau thời gian tu học tại Philippines, khi trở về giáo phận vào năm 2006, tôi được trao một số nhiệm vụ trong giáo phận. Đó là tháp tùng các dự tu chuẩn bị vào chủng viện, là chịu trách nhiệm về tĩnh tâm và thường huấn cho linh mục đoàn, là đi theo các chủng sinh trong các năm đi giúp, là điều phối chương trình mục vụ tại Trung tâm Mục vụ của giáo phận. Những nhiệm vụ trên là cơ hội để tôi sử dụng chuyên ngành giáo dục.
Thật là thuận lợi cho tác vụ giám mục của tôi, khi những kiến thức của ngành giáo dục được học hỏi và nghiên cứu tại một đại học Công giáo (De la Salle University), trong một nước đại đa số là Công giáo. Vì thế, trong thư mục vụ hàng tháng, tôi đề ra chương trình tu đức, mục vụ và loan báo Tin Mừng cho toàn giáo phận. Trong cuộc tĩnh tâm hằng tháng tại các giáo hạt, tôi có cơ hội gặp gỡ, trao đổi, lắng nghe các linh mục, tu sĩ và chủng sinh đang hoạt động tông đồ trong giáo phận, để phân định khám phá ý Chúa và đi đến quyết định thực hiện. Rộng rãi hơn là đào tạo tông đồ giáo dân trong 16 ban và 16 hội đoàn tông đồ giáo dân trong giáo phận. Đây là cơ hội để tôi, cùng với các linh mục, tu sĩ và cả giáo dân, thường huấn cho người giáo dân làm tông đồ và loan báo Tin Mừng. Thêm nữa, là đào tạo các linh mục tương lai của giáo phận, qua các giai đoạn mở đường của dự tu, và giai đoạn khai tâm của chủng sinh. Như trường hợp đào tạo hàng giáo sĩ tương lai cho giáo phận, áp dụng chuyên ngành giáo dục, qua Ban Mục vụ Ơn gọi của giáo phận, đã tổ chức đồng hành cùng Ơn Thiên Triệu một cách có hệ thống, từ lễ sinh tại giáo xứ đến dự tu học sinh cấp II tại giáo hạt; dự tu học sinh cấp III với hai lưu xá tại Thạnh An và Tân Hiệp; rồi sinh viên đại học với 3 lưu xá sinh viên tại Long Xuyên, Cần Thơ và Sài Gòn. Và Tiền Chủng viện Têrêsa Long Xuyên, dành cho các dự tu sinh viên đại học, tiền chủng viện Têrêsa An Châu dành cho các dự tu tốt nghiệp đại học chuẩn bị vào chủng viện.
Khi là giám mục, từ năm 2016, tôi được HĐGMVN tín nhiệm trao cho trách nhiệm phục vụ Ủy ban Giáo dân. Đây cũng là cơ hội tôi cộng tác với các Đức Giám mục và các linh mục phục vụ các Ban Giáo dân của các giáo phận, để thực hiện việc giáo dục đức tin cho người tông đồ giáo dân, cụ thể là Hội đồng Mục vụ giáo xứ và trong các Hội đoàn…
+ Đảm nhiệm cương vị là Chủ tịch Ủy ban Giáo dân trực thuộc HĐGMVN, hẳn Đức cha có nhiều quan tâm, thao thức hướng đến giáo dân. Đâu là ưu tiên trong chương trình mục vụ của Đức cha trong giáo phận Long Xuyên và trên toàn quốc?
- Ủy ban Giáo dân luôn thực hiện đường hướng nền tảng và là mục tiêu, đó là huấn luyện sự trưởng thành của người giáo dân làm tông đồ. Vì thế, anh em trong Ban điều hành vẫn nhắc nhở nhau: Sống mầu nhiệm Đức Kitô đồng hành, mà ngày nay còn gọi là hiệp hành, được thể hiện qua sự hiện diện, phục vụ, hy sinh và thăng tiến với các Ban Giáo dân của 27 giáo phận tại Việt Nam. Để đạt được mục tiêu huấn luyện sự trưởng thành của người giáo dân tông đồ, trước hết, Ủy ban Giáo dân sống “Tham gia hiệp thông đồng trách nhiệm” với các Ban giáo dân tại các giáo phận; hàng năm, tổ chức thỉnh ý hiệp hành: Gặp gỡ - Lắng nghe - Phân định; với những giáo phận có yêu cầu, Ủy ban Giáo dân sẵn sàng cung cấp tài liệu và nhân sự hỗ trợ cho sinh hoạt huấn luyện các Ban Giáo dân của các giáo phận. Ngoài ra, bên cạnh Ban điều hành, Ủy ban Giáo dân còn có Ban Nghiên huấn, chuyên soạn tài liệu và hàng tháng gởi đến các giáo phận, ước mong cung cấp cho các linh mục đang phụ trách các giáo xứ có chất liệu huấn luyện tông đồ cho giáo dân mình. Tài liệu huấn luyện gồm 4 lãnh vực: Về giáo hội học; sứ vụ tông đồ; đời sống đạo đức; và những đức tính nhân bản.
+ Đức cha cảm nghiệm được điều gì sau chặng đường 10 năm của sứ vụ Giám mục?
- Ngay khi là giám mục, tôi đã đề ra định hướng để thi hành ơn gọi giám mục của mình là “Ra đi” - Ra đi để gặp gỡ. Mỗi đối tượng gặp gỡ là một ân ban làm phong phú đời mình. Mỗi cuộc gặp gỡ là một cơ hội để đón nhận tất cả và để trao tặng tất cả.
Trong dịp kỷ niệm 10 năm trong chức thánh Giám mục, tôi suy nghĩ về những cuộc gặp gỡ với các linh mục, giáo dân, và dân cư, đặc biệt là với những người đang hấp hối, những người già cả, bệnh nạn, những người bên lề của xã hội và của Giáo hội. Tôi xin Chúa cho tôi được nghe thấy bảy Lời của Chúa phát ra ngày xưa từ nơi Thánh Giá, mà ngày nay đang được phát ra từ môi miệng của những người mà tôi gặp gỡ, ở đây và lúc này. Và tôi cũng xin Chúa cho tôi thấm nhuần Lời Chúa từ cây thánh giá, để những lời ấy cũng được phát ra từ đáy lòng của tôi khi sống và thi hành chức vụ giám mục trong các cuộc gặp gỡ. Với ước muốn này, trong các cuộc ra đi để gặp gỡ của một giám mục miền quê như tôi, tôi đang được mời gọi cùng với anh chị em, vác thánh giá để bước đi, để xây dựng và để tuyên xưng. Lý tưởng của thánh Phaolô được nhắc nhớ: “Giờ đây, tôi vui mừng được chịu đau khổ vì anh em. Tôi xin bổ khuyết nơi thân xác tôi những gì còn thiếu sót trong cuộc thương khó của Đức Kitô, để sinh ích cho thân thể Người là Hội Thánh (Cl 1, 24). Đó là Vinh quang của cây thánh giá.
+ Và chắc chắn Đức cha cũng đang có ấp ủ, dự định, ước mơ cho chặng đường phía trước?
- Thực tế là, năm nay tôi 69 tuổi. Quỹ thời gian theo giáo luật để phục vụ là 6 năm nữa (1955 - 2030). Vì thế, tôi tưởng tượng như Chúa Giêsu đang nhắc lại cho tôi hai châm ngôn sống, từ khi còn là chủng sinh cho đến nay, đặc biệt vì là sự nhắc nhở từ sự hấp hối của Ngài trên cây Thánh Giá: - Sống như ngày mai sẽ chết, và hãy làm việc như không bao giờ chết - Hãy học nghệ thuật sống bằng cách chuẩn bị cho giờ chết. Từ đó, có những ước mơ tôi ấp ủ với ước mong sẽ thực hiện. Cụ thể hơn:
* Ưu tiên hàng đầu của tôi là người kế vị trong vai trò giám mục giáo phận Long Xuyên.
* Những lãnh vực tông đồ của giáo phận: 1) Tiếp tục xây dựng con người, cho giáo hội và cho xã hội, trong đó ưu tiên cho việc tháp tùng Ơn Thiên Triệu trong giáo phận. 2) Thực hiện chương trình chăm sóc người già yếu, nghèo khổ và cô đơn, không ai chăm lo. 3) Đẩy mạnh hơn nữa công cuộc loan báo Tin Mừng, đặc biệt là hình thành các giáo điểm sinh hoạt tôn giáo tập trung tại các vùng xâu vùng xa trong giáo phận.
* Tuy nhiên, theo tu đức, tôi còn phải chuẩn bị đợi chờ sự thanh luyện của Chúa dành cho những người được Chúa yêu thương, đó là đêm tối của tâm hồn. Cụ thể, để chuẩn bị đón nhận sự thanh luyện này, tôi thiết tha cầu nguyện trong sự hiệp thông với anh em linh mục đoàn giáo phận Long Xuyên, đặc biệt là hiệp thông với Đức cha Gioan Baotixita Bùi Tuần, Đức cha Giuse Trần Xuân Tiếu và 34 cha đang hưu. Đây là lời cầu nguyện của tôi: “Cùng với linh mục đoàn giáo phận Long Xuyên, chúng con như những cây tre làm thành cây cầu tre nối hai bờ kênh rạch để con người dẫm bước qua đó thiết lập các tương quan và gặp gỡ. Như những cây tre chỉ là tạm thời trong đà tiến của xã hội đang phát triển, chúng con ước mong khi không còn khả năng để tiếp tục được sử dụng như một cây cầu, những khúc tre cũ mục vẫn còn được sử dụng để đun sôi một ấm nước, hay nấu chín một nồi cơm. Và cũng ước mong, ít tro tàn còn lại từ những khúc tre cũ mục được đốt cháy này sẽ được trộn với phân người, phân vật, để làm phân bón cho một luống rau của một gia đình nghèo miền quê. Thế là chúng con mãn nguyện về lý tưởng đời mình để luôn luôn sẵn sàng “ra đi bình an theo Lời Chúa đã hứa”, và để thân thưa với thầy Giêsu chịu đóng đinh “Con chỉ là đầy tớ vô dụng”, với ước mong được nghe thấy tiếng Thầy từ cây thánh giá: Ngay hôm nay, con sẽ ở trên thiên đàng với ta”.
Với những chia sẻ này, xin báo Công giáo và Dân tộc và mọi người cầu nguyện cho tôi đi trọn cuộc hành trình ơn gọi “Vâng lời cho đến chết và chết trên thánh giá” vì “Vinh quang của tôi là thập giá Đức Kitô”.
Chúng con xin chân thành cảm ơn Đức cha!
LIÊN GIANG (thực hiện)
Bình luận