Thách thức từ làn sóng di tản do chiến sự Ukraine

Gần 3 tuần kể từ khi chiến sự nổ ra ở Ukraine, số người di tản khỏi quốc gia Ðông Âu đã vượt ngưỡng 3 triệu người vào ngày 16.3, và con số này sẽ không dừng lại ở đó.

Trước làn sóng di tản mạnh mẽ từ Ukraine, sự tập trung ngay lập tức đổ dồn vào các nước láng giềng như Ba Lan. Trong lúc các thành viên của Liên minh châu Âu cung cấp thực phẩm, nơi ở trong điều kiện khẩn cấp cho di dân, không ai có thể biết được họ sẽ lưu trú trong bao lâu. Ðiều chắc chắn rằng họ sẽ phải ở dài ngày trong lúc đợi chiến sự kết thúc và nỗ lực tái thiết được bắt đầu. Vì thế, châu Âu cần phải sớm nghĩ ra kế hoạch hỗ trợ di dân Ukraine trong dài hạn.

Đa số người tị nạn đến từ Ukraine là phụ nữ và trẻ em

Mỗi giây lại có trẻ em trở thành dân tị nạn

Trước khi Tổng thống Nga Vladimir Putin đưa quân vô Ukraine ngày 24.2, nước này có khoảng 44 triệu dân. Trong chưa đầy 3 tuần, Liên Hiệp Quốc (LHQ) ghi nhận đã có hơn 3 triệu người tháo chạy khỏi nước, chiếm gần 7% dân số. Trong tình trạng không có chuyến bay, họ di chuyển bằng ô tô, xe buýt, xe lửa hoặc đơn giản là đi bộ vượt biên giới. Người Ukraine có thể đến Liên minh châu Âu (EU) tối đa 90 ngày trong điều kiện miễn thị thực. Và Ukraine tiếp giáp 4 nước thành viên EU, bao gồm Ba Lan, Slovakia, Hungary và Romania.

Ða số người lánh nạn tìm đến các quốc gia láng giềng, bao gồm Ba Lan (1,8 triệu), Romania (453.000), Moldova (337.000), Hungary (264.000) và Slovakia (213.000). LHQ không kiểm soát được những chuyển động di dân diễn ra trong nội bộ khối Schengen của EU. Phân nửa số người chạy nạn là trẻ em, theo AFP dẫn lời ông James Elder, người phát ngôn của Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF). Ðiều này có nghĩa là cứ mỗi giây kể từ khi chiến sự bùng nổ lại có một trẻ em Ukraine trở thành dân tị nạn, theo Reuters.

Cao ủy LHQ về Người tị nạn (UNHCR) hiện xây dựng các kế hoạch viện trợ dựa trên hơn 4 triệu người, nhưng thừa nhận con số trên nhiều khả năng sẽ tăng nếu chiến sự kéo dài.

Áp lực cho EU

Bà Ylva Johansson, Cao ủy về các vấn đề nội địa của EU, thừa nhận cuộc khủng hoảng di dân Ukraine hiện là thách thức lớn cho khối, và tình hình sẽ càng nghiêm trọng hơn trong thời gian tới. AFP dẫn lời bà Johansson cho hay, tính đến thời điểm hiện tại, các thành viên EU vẫn “hợp tác” trong việc tiếp nhận di dân. Tuy nhiên, đến nay khối vẫn chưa thiết lập quy trình chính thức để tái phân bổ những người chạy nạn từ Ukraine.

Ngày 6.3, Thủ tướng Moldova Natalia Gavrilita đã thúc giục Mỹ cung cấp thêm viện trợ nhân đạo để nước này đủ năng lực tiếp nhận làn sóng di tản từ Ukraine. Chia sẻ với Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, lúc đó đang công du nước này, bà Gavrilita cho biết Moldova với 2,6 triệu dân đang oằn mình trước áp lực phải chu cấp cho dân tị nạn.“Ðối với một quốc gia nhỏ bé như Moldova, số lượng di dân hiện quá lớn. Chúng tôi cần sự trợ giúp, và chúng tôi cần ngay lập tức”, nữ thủ tướng nhấn mạnh.

Ngày 12.3, đến lượt CH Czech đề nghị EU cung cấp phương tiện để làm nơi ở tạm cho người tị nạn Ukraine vì nước này đang lâm vào tình trạng quá tải. Bộ trưởng Nội vụ Vit Rakusan cho biết chính quyền Prague yêu cầu EU hỗ trợ 25 khu lều trại tạm thời, đủ sức chứa cho 2.000 người/khu. Theo số liệu không chính thức, phải đến 220.000 người tị nạn Ukraine đang ở nước này, trong khi dân số của CH Czech vào khoảng 10,7 triệu dân.

Theo dự luật khẩn cấp vừa được CH Czech thông qua, di dân từ Ukraine đến ngày 31.3 có thể làm việc tại nước này mà không cần giấy phép lao động. Ðây là biện pháp nhằm giải tỏa sức lao động và giúp người tị nạn có thể trang trải nhu cầu cá nhân mà không bị lệ thuộc vào sự hỗ trợ của chính quyền sở tại. Ở những nước khác thuộc EU, di dân Ukraine cũng được cho sẽ có đãi ngộ tốt hơn, đặc biệt trên các thị trường lao động.

Hơn 3 triệu người Ukraine đã phải lánh nạn

TờFinancial Timesphân tích hiện EU cung cấp“sự bảo vệ tạm thời”cho người Ukraine. Ðiều này có nghĩa là họ có thể lưu trú trên lãnh thổ EU trong vòng ít nhất 1 năm, và sẽ được lập tức tiếp cận thị trường lao động. Bên cạnh đó, người Ukraine đến các nền kinh tế đang cần sức lao động. Tỷ lệ thất nghiệp ở Ba Lan và Hungary, cũng là hai nước tiếp nhận dân tị nạn Ukraine nhiều nhất đến thời điểm này, lần lượt là 2,9% và 3,7%, tức thấp hơn mức trung bình của EU. Hungary đã tỏ ý định sẽ giữ người Ukraine để bù đắp những thiếu hụt trên thị trường lao động và Ba Lan có quan điểm tương tự.

Tuy nhiên, vẫn có những thách thức khó giải quyết. Ða số người tị nạn đến từ Ukraine là phụ nữ và trẻ em. Trong khi đó, nhu cầu của những nước sở tại thường cần lao động nam giới, làm việc trong những ngành nặng nhọc như xây dựng, giao thông và nông nghiệp. Bên cạnh đó, đối tượng lao động trong đợt di tản mới nhất có thể cần được sự đãi ngộ linh hoạt hơn, chẳng hạn như nhu cầu giữ trẻ trong thời gian làm việc. Các chính phủ EU cũng xem xét đến những cách hỗ trợ dài hạn hơn, bao gồm dạy ngôn ngữ, cung cấp nhà ở, trường học và dịch vụ y tế cho người tị nạn Ukraine.

GIANG VÔ YÊN