Những dấu ấn đọng lại nơi Đức Bênêđictô XVI

Sự ra đi của Ðức nguyên Giáo Hoàng Bênêđictô XVI đã để lại nhiều tiếc thương trong lòng biết bao người con Chúa trên khắp toàn cầu. Tiễn đưa vị cha chung về Nước Hằng Sống, bao điều thiện lành, trí tuệ của ngài đã được nhắc nhớ. Hiệp thông với Giáo hội hoàn vũ, những người con của Giáo hội Việt Nam cũng nhớ về Ðức Bênêđictô XVI trong từng lời nguyện cầu. Các vị giám mục, linh mục trong những câu chuyện hay lời tâm tình, sẻ chia… lại khơi lên những hình ảnh đẹp và dấu ấn khó phai nơi người “bậc thầy” của mình.

Đức Bênêđictô XVI được biết đến như một người trí tuệ, với nhiều suy tư về đức tin

Con người của niềm tin và tình yêu

Đức cha Giuse Nguyễn Năng, Tổng Giám mục TGP TPHCM, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam đã thay mặt HĐGMVN gởi lời thông báo về sự ra đi của Đức nguyên Giáo Hoàng Bênêđictô XVI và mời gọi các thành phần Dân Chúa Việt Nam cùng hiệp thông cầu nguyện cho ngài ngay sau khi ngài được Chúa gọi về. Bản thân Đức Tổng Giuse đã có những xúc cảm đặc biệt khi nghe tin Đức Bênêđictô XVI qua đời. Vị chủ chăn của TGP TPHCM đã rút ra những điểm nổi bật nơi người thầy vĩ đại của thế kỷ 20, 21 này. Theo Đức Tổng, điều quan trọng nhất nơi Đức Bênêđictô XVI, đó là “ngài là con người của niềm tin. Không phải chỉ của tư tưởng, văn hóa, lý thuyết suy tư. Trước hết, là của niềm tin”. Niềm tin nơi vị cha chung của Giáo hội hoàn vũ đã được Đức Tổng Giuse Nguyễn Năng cảm nghiệm không phải chỉ ở cuối đời, khi ngài từ nhiệm trong thanh thản bình an và trong niềm hy vọng được về với Chúa, mà là niềm tin suốt đời. Đức Tổng nhắc lại điều như là chân lý của Đức nguyên Giáo Hoàng đã được ngài thể hiện qua những cuốn sách được diễn giải đơn sơ mà sâu sắc: “Ngài xác tín Chúa Giêsu là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống. Thế kỷ 20 có những sách, những tư tưởng làm lung lạc đức tin của nhiều người. Sách của ngài trình bày trong sáng, dễ hiểu. Ngài nói: ‘Tôi đã chứng kiến rõ ràng những điều chống lại đức tin bị biến mất’…”.

Niềm tin này, cũng đã được Đức Tổng Giám mục TGP Hà Nội Giuse Vũ Văn Thiên ấn tượng. Ngài nhìn nhận: “Đức Bênêđictô XVI đã đi vào lịch sử của Giáo hội như một vị Giáo Hoàng của đức tin. Trong triều đại của ngài, thao thức lớn nhất là làm sao để Chúa Kitô được nhận biết, đức tin vào Thiên Chúa ăn rễ sâu nơi tín hữu để đức tin biến thành nghị lực sống trước một xã hội đang thay đổi dần, với biết bao khó khăn đối diện…”. Và Đức Tổng Giám mục Hà Nội đã nhắc đến biến cố từ nhiệm của Đức Bênêđictô XVI vào năm 2013, cũng để bảo vệ đức tin: “Khi cảm thấy sức khỏe của mình không đủ để gánh trên đôi vai gánh nặng của Giáo hội, không thể cáng đáng nổi Giáo hội trước những đổi thay và có nhiều thế lực chống đối, đi ngược lại đời sống đức tin, giáo huấn Giáo hội và giá trị Tin Mừng, “người thợ khiêm tốn của vườn nho” ấy đã nghĩ rằng mình nên từ nhiệm…”. Đức Tổng Giám mục Giuse Vũ Văn Thiên đã cảm nhận được con người luôn sống cho đức tin của Đức cố Giáo Hoàng: “Ngài rút lui nhưng vẫn âm thầm cầu nguyện, theo sát thời sự Giáo hội, cùng chia sẻ niềm vui và những ưu tư lo lắng. Là một văn sĩ, một triết gia, một nhà thần học của Giáo hội, Đức Bênêđictô XVI đã giữ vững đức tin của Giáo hội Công giáo trước những cơn phong ba bão tố của thời gian”.

Cũng như hai vị Tổng Giám mục ở trên, khi nói về những điều đặc biệt nơi Đức nguyên Giáo Hoàng Bênêđictô XVI, linh mục Phêrô Nguyễn Văn Hiền (Giám đốc Trung tâm Mục vụ TGP TPHCM), đã nhấn mạnh trước hết về niềm tin: “Qua những lời di chúc để lại, chúng ta cũng thấy được nỗ lực của ngài. Ngài dùng tất cả những khả năng, sự thông minh, trí tuệ Chúa ban cho để bảo vệ đức tin. Trong cuốn “Đức tin Kitô giáo ngày nay”, ngài có đề cập đến 3 cuộc khủng hoảng trong Giáo hội. Qua đó cho thấy đây cũng là cơ hội, thách đố để Giáo hội vững vàng trong niềm tin và ngài đã chứng minh sự hữu lý của đức tin như thế nào trong một thế giới có quá nhiều những luồng tư tưởng khác nhau, những giá trị khác nhau…”. Cha Phêrô Hiền xác tín ở Đức Bênêđictô XVI, một sự cảm nghiệm về tình yêu Thiên Chúa và ngài trình bày, tin vào tình yêu ấy một cách rất tuyệt vời: “Tôi nghĩ đó là một cảm hứng rất lớn, và thấy ngài rất kiên vững khi đứng về sự thật, chấp nhận sự đối kháng ở trong cuộc đời của mình để củng cố đức tin cho anh em…”.

Không chỉ là con người của niềm tin, Đức nguyên Giáo Hoàng Bênêđictô XVI còn là con người của tình yêu. Điều này cả Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng và cha Phêrô Nguyễn Văn Hiền đều chung tâm tình cảm nhận. Đức Tổng Giuse Năng nhớ đến thông điệp đầu tiên của Đức Bênêđictô XVI khi làm Giáo hoàng: “Thiên Chúa là tình yêu”, và lời cuối cùng của ngài trước khi tắt thở là “Lạy Chúa, con yêu mến Chúa”. Còn cha Phêrô Hiền thì nhớ đến các tác phẩm văn kiện của Đức cố Giáo Hoàng, và ấn tượng về tình yêu trong đức ái của ngài. Cha nói: “Khi đọc về ‘Tình yêu ở trong đức ái, ở trong đức mến’, tôi ngạc nhiên nhận ra rằng không phải là sự phân ngôi giữa tình yêu và chân lý, tình yêu và sự thật, mà sự thật giải thoát chúng ta lại là ‘Chúa yêu bạn’. Người ta thường nói yêu thương trong chân lý, trong sự thật, hay là sự thật thì phải dẫn đến tình yêu. Nơi ngài thì tình yêu chính là sự thật, điều đó thật tuyệt vời. Nó giải thoát chúng ta ra khỏi mọi sự chia rẽ, bất hòa để xây dựng một thời đại mới, một nước Chúa, một nước Trời trong yêu thương…”. Cha Hiền cũng diễn tả cho thấy, trong tư tưởng của Đức Bênêđictô XVI thì tình yêu của Thiên Chúa nổi bật: “Nếu như lòng thương xót của Thiên Chúa nổi bật qua những cái Đức Phanxicô làm, thì lòng thương xót ấy lại nổi bật lên trong những diễn đạt của Đức Bênêđictô XVI, rất rõ ràng, dễ hiểu”. Nói về “con người của tình yêu” nơi Đức Bênêđictô XVI, Đức cha Giuse Bùi Công Trác - Giám mục phụ tá TGP TPHCM, người từng sang Rome du học và đã có những dịp gặp Đức Thánh Cha khi làm việc cho Bộ Truyền giáo, còn nhận ra ở ngài - một người luôn yêu mến Giáo hội và hết lòng vì Giáo hội.

Linh mục đoàn Tổng Giáo phận Hà Nội hiệp thông trong thánh lễ cầu nguyện cho Đức nguyên Giáo Hoàng Bênêđictô XVI - ảnh: tonggiaophanhanoi.org

Sự khiêm nhường và trí tuệ

Trao đổi với báo Công giáo và Dân tộc, linh mục Phaolô Nguyễn Thành Sang - Tổng Thư ký Ủy ban Giáo lý Đức Tin trực thuộc HĐGMVN đã nói đến một trong những dấu ấn sâu sắc nhất mà cha cảm nghiệm được về Đức Bênêđictô XVI, đó là lòng khiêm cung. Theo cha Phaolô, có thể đọc dấu chỉ ấy qua hai thời điểm khởi đầu và kết thúc sứ vụ Giáo Hoàng của ngài. Ở thời điểm khởi đầu, từ khi được chọn vào ngày 19.4.2005, vị Giáo Hoàng thông thái này đã tự nhận mình chỉ là “người thợ khiêm hạ trong vườn nho của Chúa”. Điều đó càng được minh định trong bài giảng thánh lễ khai mạc sứ vụ, khi mọi người đang chờ nghe chương trình hành động của vị lãnh đạo mới của Giáo hội, ngài lại tạo ngạc nhiên sâu lắng khi hướng mọi người về Thiên Chúa: “Trong giờ phút này, tôi không cần trình bày một chương trình cai quản… Chương trình cai quản đích thực của tôi là không làm theo ý muốn của tôi, không theo đuổi những ý tưởng của tôi, nhưng, cùng với toàn thể Giáo hội, đặt mình lắng nghe lời và ý của Chúa, và để Ngài hướng dẫn tôi, theo thể thức là chính Ngài hướng dẫn Giáo hội ở thời điểm này của lịch sử chúng ta”. Còn ở thời điểm kết thúc sứ vụ, lòng khiêm cung của ngài biểu tỏ qua tuyên bố ngày 11.2.2013: “Sau nhiều lần xét mình trước mặt Thiên Chúa, tôi đã đi đến chỗ chắc chắn rằng sức lực của tôi, do tuổi cao, không còn phù hợp để thi hành thừa tác vụ của thánh Phêrô nữa… Vì lý do này, và ý thức rõ ràng về mức độ nghiêm trọng của hành động này, tôi hoàn toàn tự do tuyên bố rằng tôi từ nhiệm chức vụ Giám mục Rôma, người kế vị thánh Phêrô”. Liên hệ với đời sống của người mục tử trong Hội Thánh, cha Phaolô Nguyễn Thành Sang cảm thấy mình cần đọc hiểu dấu chỉ khôn ngoan từ vị Giáo Hoàng này, để biết khiêm tốn phục vụ bằng cách làm tăng triển tối đa những năng lực được Thiên Chúa ban tặng, ở những thời điểm mà Ngài cần, theo cách thức Ngài muốn…

Từ cuốn sách “Đức tin Kitô giáo ngày nay” của Đức nguyên Giáo Hoàng Bênêđictô XVI, cha Phêrô Nguyễn Văn Hiền thấy ấn tượng về sự thông minh của ngài trong cái nhìn bao quát về chiều dài lịch sử. Cha thừa nhận đã học hỏi được những điều tích cực từ vị Giáo Hoàng này: “Những phân tích của ngài giúp tôi sáng tỏ ra nhiều điều và cảm thấy mình cần khiêm tốn hơn. Noi gương ngài, tôi thấy mình càng phải học hỏi… Và khi học hỏi nơi ngài, tôi thấy cuộc sống mình vui lắm, mở ra cho mình một thế giới mới và bản thân cũng được đổi mới”. Sự khiêm tốn, trí tuệ của Đức Bênêđictô XVI đã được cha Phêrô Hiền chỉ ra: “Ngài là một nhà thần học, không chỉ dùng tri thức, mà còn dùng thời gian để sống với Chúa. Nghỉ hưu rồi, ngài vẫn viết sách, đóng góp phần mình cho Giáo hội, những cuốn sách lan tỏa tinh thần vui tươi, sinh nhiều lợi ích thiêng liêng cho cộng đoàn Dân Chúa…”. Từ kinh nghiệm của Đức Bênêđictô XVI, cha Hiền thấy rằng sự đam mê của tri thức đem cho mình một thế giới, tràn đầy niềm vui và thanh thản trong cuộc sống, thanh thản đến nỗi có thể bước sang một bên khi thấy không còn có thể đóng góp khả năng của mình, để cho Tin Mừng được rao giảng, để cho Giáo hội được lớn lên. Theo vị linh mục đứng đầu Trung tâm Mục vụ của Tổng giáo phận, thì đây là cái hay mà cha tâm đắc nơi vị cha chung của Giáo hội một thời… Sự khiêm tốn của Đức Bênêđictô XVI còn được bộc lộ ra qua những điều giản đơn, như cha Phêrô Hiền chia sẻ: “Đó là sự đơn sơ nhất có thể từ chiếc áo quan, không trang trí, không hoa lá. Ngài đề nghị không cử hành thánh lễ an táng như một vị Giáo Hoàng đương nhiệm, không có nguyên thủ các quốc gia, không có đại diện các giám mục địa phương, mà chỉ có sự diện diện của giám mục Giáo hội Đức, là quê hương thân yêu của ngài…”.

Là con người của tình yêu, dù đã từ nhiệm, ngài vẫn dõi theo đời sống Giáo hội và âm thầm cầu nguyện

Vị “Giáo Hoàng xanh”

“Từ khi Đức nguyên Giáo Hoàng Bênêđictô XVI an nghỉ trong Chúa, chúng ta thấy ngài được xưng tụng với rất nhiều danh xưng. Danh xưng nào cũng tuyệt mỹ. Danh xưng nào cũng đúng với ngài. Nhưng có một danh xưng mà chưa có vị Giáo Hoàng nào được gọi, đó là ‘Giáo Hoàng xanh’…”, linh mục Giuse Tạ Duy Tuyền - Chánh xứ Tân Bắc (Giáo phận Xuân Lộc) nói về điều mà cha thú vị ở Đức Bênêđictô XVI.

Vâng, tên gọi “Giáo Hoàng xanh” đã được hình thành khi ngài nói tới việc cần phải bảo vệ môi trường qua thông điệp ngày Hòa bình Thế giới năm 2010: “Nếu chúng ta muốn công bằng và hòa bình, chúng ta phải bảo vệ môi trường sống đang dung nạp chúng ta”. Cha Giuse Tuyền đã dẫn ra những ưu tư của Đức nguyên Giáo Hoàng, ngài từng đặt câu hỏi: “Liệu chúng ta có thể thờ ơ trước những vấn đề như biến đổi khí hậu, sa mạc hóa, các vùng nông nghiệp rộng lớn không thể canh tác, ô nhiễm sông ngòi và các nguồn nước ngầm, tính đa dạng sinh học bị mất đi, các thảm họa thiên nhiên gia tăng, và nạn phá rừng tại các vùng cận xích đạo và nhiệt đới? Liệu chúng ta có thể thờ ơ trước sự gia tăng của hiện tượng ‘các anh chị em tị nạn môi sinh’, là những người do suy thoái môi trường sống buộc phải từ bỏ nhà cửa quê hương, và thường là cả tài sản của mình nữa, để đối mặt với những nguy hiểm, những bấp bênh do bắt buộc phải thay đổi chỗ ở? Liệu chúng ta vẫn có thể tiếp tục thụ động trước những nguy cơ xung đột, và cả những xung đột đã thực sự xảy ra liên quan đến việc tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên?...”. Chưa hết, tại Sydney vào năm 2008, Đức Bênêđictô XVI đã nói với những bạn trẻ trong diễn văn khai mạc Ngày Giới Trẻ Thế giới rằng “Những ưu tiên, cổ võ bất bạo động, phát triển bền vững, công lý và hòa bình, chăm sóc môi trường là những chuyện sống còn đối với nhân loại”. Tìm hiểu về vị thủ lãnh một thời của Giáo hội toàn cầu, linh mục chánh xứ Tân Bắc còn nhận thấy điều tích cực đáng ghi nhận là ngài không chỉ lên tiếng về bảo vệ môi trường, mà chính quốc gia nhỏ bé Vatican đã đi đầu thực hiện việc trung hòa khí thải carbon (carbon - neutral), có nghĩa là tất cả khí thải nhà kính của quốc gia này đều được bù đắp bởi các nguồn năng lượng tái tạo và các tín chỉ carbon (carbon - credit) nhờ vào việc trồng thêm cây cối và việc sử dụng các tấm pin mặt trời. Chính Đức Bênêđictô XVI cũng đã sử dụng năng lượng một cách hiệu quả, tiết kiệm. Chiếc xe chuyên dụng để chở ngài cũng được thiết kế lại để có thể chạy được cả bằng điện.

Nhận định về vị “Giáo Hoàng xanh” này, có người còn cho rằng nếu Đức Gioan Phaolô II đã nâng thánh Phanxicô Assisi, vào năm 1979, lên hàng thánh bổn mạng về môi trường sinh thái, thì Đức Bênêđictô XVI đã đều đặn khơi lên những vấn đề về môi trường. Ngài đã viết bàn rất nhiều về chuyện môi trường, đồng thời kêu gọi các tín hữu Công giáo trở nên những người tử tế hơn, trách nhiệm hơn trong việc quản lý công trình sáng tạo của Thiên Chúa.

“Di sản Đức Bênêđictô XVI để lại không chỉ là những nỗ lực bảo vệ đức tin tinh tuyền, mà còn nỗ lực bảo vệ vẻ đẹp nguyên tuyền của thiên nhiên mà Thiên Chúa đã tạo dựng!”, linh mục Giuse Tạ Duy Tuyền đã kết lại những điểm đầy dấu ấn nơi vị nguyên Giáo Hoàng theo cái nhìn của cha.

Đức Bênêđictô XVI đã cho lắp dàn pin quang điện trên nóc Đại sảnh đường Phaolô VI ở Vatican - ảnh: AFP

Nhóm phóng viên báo CGvDT