Tham gia vào sứ mạng của Hội Thánh trong tinh thần đồng trách nhiệm

Ngay sau khi Ðức Giáo Hoàng Phanxicô gởi thư mục vụ đến các thành phần Dân Chúa thuộc 27 giáo phận ở Việt Nam, Ðức Tổng Giám mục Tổng Giáo phận TPHCM Giuse Nguyễn Năng, Chủ tịch Hội đồng Giám mục đã dành cho Báo Công giáo và Dân tộc cuộc trao đổi xoay quanh nội dung bức thư với những lời giáo huấn sâu sắc của Ðức Giáo Hoàng.

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng gặp gỡ HĐGMVN thông tin về chuyến thăm Vatican, ngày 7.8.2023

CGvDT: Kính thưa Đức Tổng, gần đây, tín hữu Công giáo Việt Nam đã nhận nhiều tin vui lớn lao. Sự kiện Đức Giáo Hoàng Phanxicô tiếp kiến Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng ngày 27.7 vừa qua và công bố xác lập mối quan hệ giữa hai nước đạt bước tiến là Tòa Thánh sẽ có vị đại diện thường trú và Văn phòng đại diện tại Việt Nam như một dấu hiệu tích cực về quan hệ song phương, trở thành tiền đề cho một khởi đầu mới đầy hy vọng. Mới đây, Đức Giáo Hoàng Phanxicô lại có thư gởi đến cộng đoàn Dân Chúa tại Việt Nam. Trong thư, vị chủ chăn của Giáo hội hoàn vũ đã có những giáo huấn rất cụ thể. Trong cương vị Chủ tịch HĐGMVN, Đức Tổng đón nhận huấn từ này với tâm tình thế nào?

- Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng: Từ khi Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI gởi sứ điệp cho Hội Thánh Việt Nam nhân dịp các Giám mục Việt Nam đi ad limina vào năm 2009, đến nay sau 14 năm, vị cha chung của Hội Thánh mới có một sứ điệp cho cộng đoàn Dân Chúa Việt Nam, nên khi nhận được thư của Đức Thánh Cha Phanxicô, tôi đã đọc một mạch với tâm trạng có thể nói là háo hức, và cuối cùng là vui mừng, mãn nguyện.

Tôi vui vì đọc được niềm vui của Đức Thánh Cha. Quả vậy, qua thư này, có lẽ ai cũng nhận ra niềm vui của Đức Thánh Cha khi thấy mối quan hệ giữa Việt Nam và Tòa Thánh đã tiến lên một bước, và như ngài nói, sẽ còn tiến lên nữa. Nhưng đây là thư ngài gởi cho cộng đoàn Dân Chúa tại Việt Nam, nên niềm vui của Đức Giáo Hoàng trước hết hệ tại ở chỗ ngài được chứng kiến Hội Thánh tại Việt Nam đã thực sự làm chứng cho Tin Mừng yêu thương giữa lòng dân tộc trong mọi lãnh vực. Thư của Đức Thánh Cha là một giáo huấn, nhưng cũng là một lời khen ngợi và khích lệ Hội Thánh Việt Nam. Chính đời sống chứng nhân của Dân Chúa là tiền đề để có được những thành quả trong tiến trình xây dựng mối quan hệ giữa Việt Nam và Tòa Thánh.

Hình ảnh các tu sĩ Công giáo dấn thân, phục vụ tuyến đầu trong mùa dịch Covid-19 năm 2021 là những chứng từ sinh động về sự đồng hành cùng dân tộc

Những giáo huấn của Đức Thánh Cha có ý nghĩa ra sao đối với chính đời sống người Công giáo Việt Nam hôm nay và sự phát triển đức tin Công giáo ở nước ta, thưa Đức Tổng?

- Giáo huấn của Đức Thánh Cha chính là một lời khích lệ Hội Thánh Việt Nam tiếp tục lộ trình đang đi. Chúng ta có thể dễ dàng nhận ra chủ đề của thư này là về đức ái. Các Kitô hữu là người tin vào tình thương cứu độ của Thiên Chúa, nhưng đức tin ấy phải được chứng tỏ cụ thể bằng cách thực thi đức ái qua việc làm hằng ngày.

Một cách cụ thể, Đức Thánh Cha nhắc nhở các Kitô hữu hãy sống đúng căn tính của mình là một Kitô hữu tốt và một công dân tốt. Để là Kitô hữu tốt, cần phải tham gia các sinh hoạt mục vụ với tinh thần đồng trách nhiệm, nhất là thực thi bác ái đối với mọi người, chăm sóc giúp đỡ những người yếu kém và cùng khổ. Để là công dân tốt, cần đồng hành với dân tộc, dấn thân đóng góp cho thiện ích chung trong mọi lãnh vực xã hội. Đức Thánh Cha cũng lưu ý rằng, với tư cách là những tín hữu, các Kitô hữu phải góp phần làm cho xã hội và kinh tế được phát triển quân bình và toàn diện, để xây dựng một xã hội chính trực, liên đới và công bằng. Nói cách khác, các Kitô hữu cần góp phần tích cực làm cho xã hội và kinh tế phát triển theo các giá trị đạo đức của Phúc Âm, nhằm phục vụ chính con người, con người toàn diện xác và hồn, trong sự liên đới với tha nhân, chứ không chỉ theo quy luật của xã hội và lợi nhuận kinh tế.

Nếu sống đức ái cụ thể như thế, các Kitô hữu Việt Nam sẽ đích thực là chứng nhân cho tình thương và chân lý của Tin Mừng.

Hội Thánh tại Việt Nam đã đồng hành với sự phát triển của xã hội và đóng góp vào sự phát triển ấy với tư cách là những tín hữu có trách nhiệm và đáng tin

Nhìn lại lịch sử, sau khi hàng Giáo phẩm Việt Nam thành lập chưa đầy 2 tháng, vào tháng 1 năm 1961, Đức Giáo Hoàng Gioan XXIII cũng có thư gởi cho cộng đồng Dân Chúa Việt Nam, nhắc nhở: “Trong khi phục tùng các vị giám mục, còn phải trổi hơn ai khác trong sự biết tôn trọng chính quyền của Tổ quốc, và cố gắng cộng tác vào sự tiến bộ chung trong xã hội, thi đua với người đồng loại trong cả đời sống dân sự: thực ra, người Công giáo phải là một người công dân mẫu mực”. Điều này có những nét tương đồng với lời dạy của Đức cố Giáo Hoàng Bênêđictô XVI: “Hội Thánh tuyệt đối không có ý định thay thế các vị lãnh đạo chính quyền, nhưng chỉ ước mong có thể tham gia cách chính đáng vào đời sống của đất nước, để phục vụ dân tộc, trong tinh thần đối thoại và cộng tác với sự tôn trọng”. Trong bức thư của vị đương kim giáo hoàng cũng nhấn mạnh nhiều lần đến sự đối thoại, dấn thân “trong cuộc sống và trong các tương quan với chính quyền dân sự và với mọi người, không phân biệt tôn giáo, sắc tộc hay văn hóa, anh chị em biết cách làm chứng cho tình yêu và lòng bác ái của Chúa Giêsu, để tôn vinh Thiên Chúa”.

Theo Đức Tổng, các thành phần Dân Chúa Giáo hội Công giáo tại Việt Nam đã và đang thực thi những chỉ dẫn sâu sắc và tâm huyết ấy ra sao?

- Thư của Đức Thánh Cha Phanxicô không chỉ nhắc lại giáo huấn của thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII, thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II và của Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI, mà còn nhắc lại giáo huấn của chính Chúa Giêsu và của Thư gởi Diognetus vào thế kỷ II. Điều ấy cho thấy giáo huấn xuyên suốt không thay đổi của Hội Thánh từ 2000 năm qua. Các Kitô hữu sống trong lòng dân tộc nhưng không thuộc về trần gian, là công dân của một đất nước với sứ mạng giúp cho đất nước được thăng tiến toàn diện trong tự do, công bình, chân lý và tình thương. Vì thế yêu thương, đối thoại, cộng tác, nhìn nhận những điểm tương đồng và tôn trọng những khác biệt, phải là những nguyên tắc cơ bản cho các Kitô hữu khi dấn thân phục vụ anh chị em. Có thể nói một cách cụ thể, Hội Thánh không làm chính trị và không làm thay chính quyền.

Điều này được khẳng định dứt khoát và rõ ràng trong Thư Chung của Hội đồng Giám mục Việt Nam năm 1980 và được nhắc lại trong Thư của Đức Thánh Cha Phanxicô: Hội Thánh sống Phúc Âm giữa lòng dân tộc và đồng hành với dân tộc. Trong suốt 43 năm qua, Dân Chúa tại Việt Nam đã đi theo định hướng này, và nhờ vậy đã trở thành một Hội Thánh “đáng tin”.

Thực tế, trong quá khứ và hiện tại, các thế hệ tín hữu Công giáo Việt Nam luôn không ngừng thăng tiến đức tin và đóng góp cho quê hương, dân tộc bằng nhiều cách thức, đa dạng lĩnh vực. Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhận định: “Hội Thánh tại Việt Nam đã chứng tỏ mình là men trong xã hội, bằng cách đồng hành với sự phát triển của xã hội và đóng góp vào sự phát triển ấy với tư cách là những tín hữu có trách nhiệm và đáng tin”. Tuy nhiên, trong quá trình hiệp hành, cống hiến, để đạt được những thành quả nhất định đều phải nỗ lực vượt lên những khó khăn, thử thách, vì điều kiện chủ quan lẫn khách quan.Vậy thì, đâu là những kinh nghiệm có thể rút ra cho chính Giáo hội Công giáo tại Việt Nam để có thể hăng hái tham gia phục vụ Hội Thánh và xã hội ?

- Phải thành thật nói rằng sống được tinh thần Tin Mừng và theo giáo huấn của Hội Thánh không phải là điều dễ dàng. Lịch sử nhiều lúc đi qua chặng đường khúc khuỷu, tối tăm. Đã có lúc các Kitô hữu bị coi như công dân hạng hai, bị loại trừ khỏi một số lãnh vực. Đã có những định kiến lâu ngày khó xóa bỏ. Nhưng với sự dẫn dắt của Chúa Thánh Thần, Hội Thánh kiên trung sống và làm chứng cho Tin Mừng.

Cầu nguyện và “lắng nghe điều Thần Khí nói với Hội Thánh” (Kh 2,7) qua Tin Mừng cũng như qua cuộc sống, đó là điều tiên quyết. Cần tỉnh thức và phân định để tránh cám dỗ xây dựng Hội Thánh theo mô hình một tổ chức xã hội. Mục tiêu chính yếu và lâu dài của Hội Thánh là Phúc Âm hóa thế giới, chứ không thuộc bình diện xã hội trần gian này. Định hướng này giúp Dân Chúa bình thản trong mọi biến cố, chu toàn phận vụ của mình và chờ đợi giờ của Chúa. Cần nhớ rằng mầu nhiệm Thánh giá không bao giờ vắng bóng trong lịch sử cứu độ.

Cũng chính định hướng này giúp các Kitô hữu biết yêu thương và tôn trọng mọi người, cộng tác trong những việc nhỏ bé. Từ khoảng cách xa, người ta chỉ có thể tiến lại gần nhau nhờ những bước đi nhỏ bé, đôi khi dò dẫm nhưng chân thành. Bước đi nhỏ bé, có thể chỉ là một nụ cười thân thiện, một cái bắt tay đầy đặn, nhưng phải bắt đầu bước, không thể dậm chân tại chỗ. Một bên bước lên, bên kia cũng bước tới, tin tưởng vào nhau. Tôi nhớ tới tựa đề một quyển sách của H.U.Von Balthasar: “Chỉ có tình yêu mới đáng tin” (“Seul l’amour est digne de foi”).

Kinh nghiệm về hoạt động của Hội Thánh Công giáo trong mùa đại dịch Covid-19 chứng tỏ một cách thuyết phục rằng, nếu chúng ta thật lòng yêu thương và dấn thân phục vụ mọi người, nhất là người nghèo khổ và bệnh nhân, với thái độ vui tươi và quảng đại, xả thân quên mình, Hội Thánh sẽ được mọi thành phần xã hội mến phục.

Trong các lần nhóm họp, HĐGMVN đều bàn bạc những phương hướng, đường lối mục vụ để thăng tiến đức tin cộng đoàn Dân Chúa và xây dựng đất nước, dân tộc

Bức thư Đức Giáo Hoàng Phanxicô gởi tới cộng đoàn Dân Chúa Việt Nam một mặt tạo nên niềm phấn khởi nơi chính từng thành phần, từng giáo xứ, hội nhóm sinh hoạt... Mặt khác, những huấn giáo còn chỉ ra hướng đi đúng đắn trong tiến trình loan báo Phúc Âm, lời đề nghị của vị chủ chăn, hay nói cho đúng hơn là một mệnh lệnh cần thiết rằng, người Công giáo Việt Nam phải xây dựng tương quan giữa Giáo hội địa phương và dân tộc mình trong tinh thần đối thoại, cộng tác, phục vụ. Trong bối cảnh Giáo hội đang kêu gọi củng cố tinh thần hiệp hành, tham gia, Đức Tổng có những nhắn gởi gì đến các thành phần Dân Chúa để sự dấn thân gặt hái nhiều hoa trái?

- Ước mong mọi thành phần Dân Chúa tại Việt Nam tiếp tục lộ trình đang đi như Đức Thánh Cha mời gọi. Chúng ta đã khởi hành đúng hướng và cần tiếp tục dấn bước mạnh mẽ hơn nữa. Trong Thư Mục vụ gởi Dân Chúa tháng 10 vừa qua, Hội đồng Giám mục nhắc lại khẳng định dứt khoát và mạnh mẽ của thánh Gioan Phaolô II : “Anh chị em là Hội Thánh”. Tất cả mọi Kitô hữu đều có quyền và bổn phận tham gia vào sứ mạng của Hội Thánh trong tinh thần đồng trách nhiệm. Các cộng đoàn giáo xứ và dòng tu còn rất nhiều tiềm lực chưa được phát huy. Chúng ta đừng đóng khung và giam hãm Hội Thánh trong căn phòng chật chội, ngột ngạt. Hãy mở cửa đi ra và “nới rộng lều Hội Thánh”, như Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ 16 mời gọi. Hãy đến với người nghèo khổ, nghèo khổ trên mọi bình diện, và nghe được tiếng kêu cứu của họ. Người nghèo khổ là chọn lựa ưu tiên của Hội Thánh. Trọng tâm của mọi kế hoạch mục vụ phải là người nghèo khổ. Đừng quá bận tâm lo bảo vệ quyền lợi hay kế hoạch của mình.

Hãy vượt qua sự sợ hãi hay ngại ngùng!

Hãy yêu thương nhiều hơn!

Chúng con xin cảm ơn Đức Tổng và tin rằng, các thành phần Dân Chúa Giáo hội Công giáo tại Việt Nam sẽ thấm nhuần tư tưởng và giáo huấn của Đức Thánh Cha qua bức thư, để cùng với các vị chủ chăn xây dựng một Hội Thánh hiệp hành, bác ái yêu thương, đối thoại chân thành, nhằm thăng tiến con người và phát triển quê hương, dân tộc.

NGUYỄN HÙNG LUÂN thực hiện